Berlin School of Economics and Law (Berlin iktisat ve Hukuk Okulu) iktisat Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. umut Akçay, TL’nin belli bir patika içinde değersizleşmesi, takip edilen büyüme modelinin bir gereği olduğunu belirterek “Ancak bu yüksek enflasyon ortamında uygulanması giderek daha güç bir siyaset haline geliyor” dedi.
Sermaye çıkışları sonucunda neredeyse Türkiye’de yabancı kapital kalmadığına dikkat çeken Doç. Dr. umut Akçay ile iktisattaki nihayet gelişmeleri konuştuk.
YABANCI kapital KALMADI
– Yabancı yatırımcı neredeyse Türkiye’yi unuttu. Yurtdışında Türkiye algısı nasıl, Yabancı neden artık buraya gelmek istemiyor, yabancı yatırımcı çekmek için hangi adımlar atılmalı?
Yabancı yatırımlar, Özellikle de portföy akımları yani sıcak Nakit girişleri epeydir durdu, hatta kapital çıkışları sonucunda neredeyse yabancı kapital kalmadı. 2018 döviz krizi, kapital hareketleri açısından bir dönüm noktasıydı. 2018’de, Türkiye’nin büyüme modelinin kapital girişlerine bağlı olmasının ne kadar tehlikeli olduğu iktidar tarafından da tecrübelenmiş oldu. Vaktin ABD Lideri Trump’ın toplumsal medya paylaşımları bir döviz krizini tetiklemeye yetti.
2018 sonrasında, zati sürdürülemez hale gelmiş olan kapital girişlerine dayalı büyüme modelinden uzaklaşıldığını görüyoruz. Bilhassa 2019’da başlayan Londra merkezli off-shore TL piyasasının kapatılması adımlarını bir Cin finansal korumacılık olarak görülebilir. 2019’da başlayan bu eğilim, 2021’deki yüksek negatif gerçek nema periyoduyla Birlikte daha da barizleşti. Özcesi, sıcak Nakit girişlerinin istenmediği bir devirdeyiz.
Yabancı sermayenin veto gücünün azaldığı bir ortam, iktidara hem global finansal çevrimlerden daha az etkilenme talihini tanıyor, hem de içeride istediği iktisat siyasetini hayata geçirmesine İmkan veriyor. Hasılı, bu yolla iktisat siyasetlerini kilitleyen döviz-faiz kıskacı askıya alınıyor.
Sermaye girişlerinin yine canlandırılmasında Fazla karmaşık bir süreç yok. TL faizlerinin yükseltilmesi bunun için kâfi. Esasen Naci Ağbal devrinde bu test edildi ve işlediği görüldü. Buradaki problem, Nakit siyasetiyle takip edilen büyüme modelinin ahenginin olup olmadığı.
İÇ PİYASA YÜKLÜ BÜYÜME DÖNEMİ
– Başta Almanya olmak üzere AB ülkeleri Türkiye’nin bir numaralı ticari partneri. Avrupa’daki resesyon Türk şirketlerini etkilemeye başladı. sipariş iptalleri sözkonusu. Kısa ve orta vadede bu manada Türkiye için nasıl riskler Laf konusu olacak?
Avrupa’daki yavaşlamanın Türkiye üzerinde karmaşık tesirleri var. Türkiye’deki siyaset yapıcılar, 2020’de başlayan Covid-19 pandemisini bir fırsat olarak gördü ve bu süreçte ‘çarkların dönmesini’ teşvik ederek, diğer ülkelerde Misli daralmalar görülürken, Türkiye’de büyümenin sürmesi sağlandı. Pandemi devrinde ortaya çıkan bu avantajın Özellikle 2021’de girişilen Nakit siyaseti deneyiyle büyüme modeli değişikliğine gerçek evrilmesi, Değişik bir eğilim olarak karşımıza çıkıyor. Fiyat rekabetçiliğine dayanarak gelişen bir ihracat-çekişli büyüme modeli, giderek siyaset yapıcıların lügatına girdi. Buradaki fiyat rekabetçiliği, bir yandan TL’nin muhakkak bir patikada tertipli bir halde değer kaybetmesine, öteki yandan da gerçek fiyatların baskılanmasına dayanmaktadır.
Ancak Avrupa’nın yavaşlaması, Türkiye’nin 2021 sonrası girdiği bu yeni kulvarda daha Çok ilerlemesini zorlaştırmaktadır. İktidar bu durumu, ihracatta çeşitlendirmeyi teşvik ederek aşmaya çalışabilir. Lakin bu kısa müddette hayata geçebilecek bir Önlem değil. Bu durumda, ihracat-çekişli model yerine yine İç pazarın imkanlarını kullanan, İç Öğrenci dayanan bir büyüme modeline Geri dönüş, kısa devirde iktidarın hayata geçirebileceği bir sıra tedbirle mümkün. Zati bu eğilimi bilgilerden de görüyoruz. Bu tedbirlerin başında inşaat dalını canlandıracak halk yatırım programları ve İç talebi destekleyecek fiyat artışları geliyor. Dikkat ederseniz, TOKİ toplumsal Hane projelerinin ilan edilmesi, halk bütçesinin yılın birinci yarısında Çok vermesine Karşın ikinci yarısında Aka bir açıkla kapanacağının beklenmesi ve nihayet olarak fiyatlara yüklü bir artırım yapılacağı beklentisi, iktisat idaresinin İhracat pazarlarındaki tıkanıklıklara karşı İç pazar imkanlarının kullanılacağı manasına geliyor. Elbette seçim öncesinde bu tip bir siyaset iktidar açısından Fazla daha Müsait bir seçenek olarak görünüyor.
FİRMALAR KORKUSUZCA ARTIRIM YIPIYOR
– Güç artırımları, maliyet artışları, yüksek enflasyonu düşününce vatandaşı ve şirketleri nasıl günler bekliyor?
Enflasyon, gerili enflasyon oranının altında artanlar için Aka bir gelir kaybı manasına gelir. Bunu emeğin ulusal gelirden aldığı hissenin azalmasıyla görüyoruz. Şunun altını çizmeme müsaade verin: Buradaki en Kıymetli Sorun enflasyonun olması değil, emeğin örgütsüz olması. 1990’lardaki yüksek enflasyon ortamında gerçek fiyat kazanımlarının yaşanabilmesinin nedeni emeğin örgütlülüğüdür. Bu olmadığı için enflasyon geniş kesitler için Aka kayıplar manasına geliyor.
Emeğin hissesinin azalmasının simetrik aksisi, şirket kârlarının artmasıdır. Yani gelirlerini enflasyon oranın üzerinde artırabilenler için enflasyon bir çıkar kapısıdır. Olağanda fiyatlarını artıran bir firma, pazar hissesini kaybetme riski nedeniyle bu seçeneği temkinli olarak kullanır. Fakat günümüzde artan tedarik sıkıntıları nedeniyle pazar hissesini kaybetme riski giderek azalıyor, çünkü rakip firmaların kısa müddette üretimi artırmaları artık daha güç. Bu durumda firmalar daha korkusuzca artırım yapıyorlar. Bu da enflasyon artışını daha da azdırıyor.
– iktisat Fazla güç bir devirden geçiyor, Daimi yeni tedbirler açıklanıyor, nema indiriliyor, bunlar meseleleri çözmeye ne derece tesir ediyor?
Faiz, çözmeye çalışıldığı söylenen meselelere Müsait bir araç değil. İktidar etraflarının açıklamalarından anlaşılan, endüstrideki bir yapısal dönüşümle cari Çok veren bir iktisat yaratmak isteniyor. Fakat bu hedefe yalnızca faizle ulaşabilmek Mümkün değil.
HÜKÜMETİN TERCİHİ SEÇİMLERE KADAR DEĞİŞMEZ
– Resmi enflasyon yüzde 85’i aştı. Enflasyonda önümüzdeki periyotta ne Cin riskler var, nereye kadar çıkabilir, Enflasyonla gayret için asıl atılması gereken adımlar hangileri?
Enflasyon artışları zirve noktasına vardı. Bundan sonra keskin bir düşüş yaşanacak. Hesaplama formülü nedeniyle, yani baz tesiri sayesinde oluşacak bu gerileme sonucunda enflasyon var seviyenin yarısına inebilir. Yeni bir kur şokunun gelmemesi durumunda, seçimlere giderken bu gerileme iktidar açısından Kıymetli bir rahatlama sağlayacaktır.
Enflasyonla gayret için atılacak adımlar, iktidarların politik-ekonomi önceliklerine nazaran kıymetlendirilir. Çünkü atılacak her adımın bir maliyeti vardır. Hazine ve Maliye Bakanı Nebati geçtiğimiz Haziran ayında bunu açıkça Anlatım etti: ‘Dövizi düşürmek için yüksek nema artışı yapabilirdik. ancak o Vakit üretim bundan Olumsuz etkilenirdi. Biz bir yol ayrımına gittik. Enflasyonla Birlikte büyümeyi tercih ettik. Yoksa enflasyonu düşürmek için Fazla Misli önlemler alabilirdik.’ Bu tercihin en azından seçimlere kadar değişeceğini sanmıyorum.
– Dolar kuru nihayet 2 aydır 18.60 TL civarında sabitlendi. Bilhassa ağustos ayında kaynağı belgisiz Nakit girişinde Önemli artış oldu. Kur bu düzeyde sabit kalır mı, kur ile ilgili öngörüleriniz nelerdir?
TL’nin belli bir patika içinde değersizleşmesi, takip edilen büyüme modelinin bir gereği. Lakin bu yüksek enflasyon ortamında uygulanması giderek daha güç bir siyaset haline geliyor. Çünkü TL’deki kıymetsizleşme neredeyse birebir olarak enflasyona yansıyor. İktidar, enflasyonda Misli bir gerilemenin yaşanacağını önümüzdeki devirde TL’yi sabitleyerek bu gerilemenin daha da ivmelenmesini istiyor olabilir. Lakin bu tercih, büyüme modelinin üzerine oturduğu toplumsal bloğun Değerli temsilcisi olan kapital örgütleri tarafından eleştirilmeye başlandı. Bilhassa ihracatçı dallar, TL’nin değersizleşmesini istiyorlar. özel olarak kurun düzeyini ve genel olarak da önümüzdeki periyodu şekillendirecek olan, farklı kapital kümelerinin yer yer çelişen talepleri ile iktidarın politik önceliklerinin nasıl bağdaştırılacağı olacak.
– Şu anda Türkiye iktisadının en can yakıcı meseleleri nelerdir? Tahlil için acil atılması gereken adımlar hangileri?
En yakıcı Sıkıntı emeğin ulusal gelirden aldığı hissenin Daimi gerilemesidir. Bunun çözülmesi için var ekonomik modelin değişmesi ve gerçek gelir artışlarının sağlanması gerekir.
– Türkiye seçim sürecine girdi, istikbal 7-8 ayda nasıl bir ekonomik atmosfer bekliyorsunuz, Seçimden sonra Türkiye kendi kaynaklarıyla krizden Menfaat mı yoksa IMF biçimi programlara gereksinim olur mu?
Önümüzdeki periyotta iktidar her kesim için başka siyaset geliştirecek. Enflasyonun gerileyeceği ve taban fiyat artışıyla enflasyonun yarattığı gelir kaybının kısmen telafi edileceği umuluyor. diğer yandan tercihli kredi siyaseti sayesinde krediler KOBİ’lere yönlendiriliyor. Bunun yanında Aka kapital kümeleri karlılıklarını sürdürüyor, Özellikle bankacılık kısmının yüksek karlar yazdığı bir Devre olmayı sürdürecek. Velhasıl, iktidar seçimi kazanmak için bütün imkanları sonuna kadar kullanıyor, kullanacak. Muhalefetin var durumunda iktidarın bu adımlarının işe yaramasını yüksek mümkünlük olarak görüyorum.
Seçimden sonrası ile ilgili yorumlar yapabilmek için iktidarın nasıl şekilleneceğini görmemiz gerekiyor. Lakin Türkiye’de tipik bir kriz yok. Yani hala canlı bir ekonomik büyüme var. İktidarın kazanması durumunda IMF seçeneğinin masaya gelmesi için bir neden göremiyorum. Muhalefetin kazanması durumda ise nasıl bir iktisat programı ile çıkacaklarını görmemiz gerekiyor.
Yorum Yok