Aylin Yazan | BBC Türkçe
Depremlerde enkazdan kurtarılan yaralılar için böbrek sıhhati hayati ehemmiyette. Göçük altında ezilme ile oluşan yaralanmalar (ezilme sendromu) ve susuz kalmak, böbreklerde kimi kalıcı olan hasarlara, hatta vefata neden olabiliyor.
6 Şubat’taki Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde, ezilme sendromlu olarak hastaneye kaldırılan yaklaşık 1500 yaralı olduğu kestirim ediliyor. Türk Nefroloji (böbrek sıhhati ve hastalıkları ile ilgilenen ilim dalı) Derneği Renal Afet Kümesi Lideri Prof. Dr. Serhan Tuğlular bunlardan yaklaşık 800’ünün diyaliz tedavisine gereksinim duyduğunu, birçoklarının da taburcu edildiğini söylüyor.
Türk Nefroloji Derneği’ne nazaran, 1999 Marmara Depremi’nden alınan derslerle nihayet zelzelelerde böbrek sıhhati konusunda süratle organize olundu ve gereksinimler giderildi. Öte yandan zelzele bölgesinde Daimi diyaliz tedavisi gören hastaların da öbür vilayetlere sevki gerçekleştirildi.
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca da 18 Şubat’ta yaptığı açıklamada “Diyaliz kapasitemiz hastamızın muhtaçlığına yanıt verecek düzeydedir” demişti.
Depremle böbrek sıhhatinin alakasını, Türkiye’nin zelzele sonrası ezilme sendromlu yaralılara ve var diyaliz hastalarına yönelik nasıl bir İmtihan verdiğini Türk Nefroloji Derneği Renal Afet Kümesi Lideri Prof. Dr. Serhan Tuğlular ile konuştuk.
BBCDepremle böbrek sıhhatinin nasıl bir kontağı var?
Dr. Serhan Tuğlular: Sarsıntılarla böbrek hastalıkları ortasında Değerli bir bağ var. Sarsıntıda şahıslar göçük altında kalırlarsa ve Özellikle bir uzuvları ezilirse, bu ezilen Kas dokusundan, hücrelerin yıkılmasıyla açığa çıkan birtakım hususlar oluyor. Bu unsurlardan biri potasyum, öbürü de miyoglobin (kas dokusunda bulunan bir protein).
Potasyum kalbi Birden formda durdurarak vefata neden olabiliyor. Miyoglobin dediğimiz husus de deverana karışıyor, böbreklerden geçerken orayı tıkıyor ve akut böbrek yetmezliğine neden oluyor.
Depremlerde ölümlerin yüzde 80’i Birden ölümdür, yani Fazla Aka bir yaralanma olur ve Çabucak o anda şahıs kaybediliyor.
Ama Birden ölümlerden sonra en Kıymetli vefat nedeni bu ezilme sendromuna bağlı akut böbrek yetmezliği nedeniyle olan ölmedir.
Bu da iki halde olabilir. Birincisi “kurtuluş ölümü”. çok dramatik bir durumdur. Göçükten kurtarılan şahıs gülümser, herkes alkışlar ve o sırada ya da Çabucak ambulansa biner binmez şahıs kaybedilir. Bunun nedeni kana birden çok potasyum çıkışıdır.
Kişi hastaneye ulaşabildiyse de, ezilme sendromlu gelişenlerin yüzde 80’inde Önemli bir akut böbrek yetmezliği gelişir ve bu hastalara diyaliz yapmak gerekir. Bunun âlâ tarafı şu; bu düzelir. Bu hastalara en Çok iki hafta üzere bir müddet diyaliz dayanağı verildiğinde, bu bireylerin böbrekleri yavaş yavaş fonksiyonlarını tekrar toparlar ve sağlıklı bireyler olarak hayatlarını sürdürürler. Onun için bu şahıslara, o Vakit aralığında, diyaliz dayanağının verilmesi nihayet derece değerlidir. Ufak bir kısmı ise kronik diyaliz hastası olabilir lakin sonuçta hayatı kurtulmuş olur.
Getty Images Birçok ülke zelzele bölgesinde sahra hastaneleri kurdu, Japonda ya da onlardan biri Depremlerde yaralıların ne kadarında ezilme sendromu görülüyor?
Dr. Serhan Tuğlular: Sarsıntılarda yaralıların yaklaşık yüzde 2-3’ünde ezilme sendromu gelişiyor. Bu nihayet zelzelelerde bundan biraz daha az oldu gibi… muhtemelen tahminen kurtarılamadıkları için. Onu datalar açığa çıkınca, Vakit bize daha net gösterecek.
Getty Images
Getty ImagesHastalara nerede müdahale edildi?
Dr. Serhan Tuğlular: Bu sarsıntıda Antakya’da Fazla Aka bir hasar olduğu için, böbrek tedavisi gereken depremzedeler birinci günlerde gemilerle Mersin’e gönderildiler; sonraki günlerde tayyare ve helikopterlerle Öbür kentlere gönderilenler de oldu.
Neticede bu sarsıntılarda 1500’den Çok ezilme sendromlu hasta izlendi. Bunlardan en az 800 adedine diyaliz gerekti. Buruk bir Sevinç tahminen fakat bu hastaların birçoğu da taburcu oldu. Diyaliz ihtiyaçları de yok, akut böbrek hasarı da olmadı. En azından böbrek yetmezliğinden hastaları kaybetmemiş olduk.
BBCTürkiye’deki böbrek sıhhati topluluğu, 99 sarsıntısından neler öğrendi?
Dr. Serhan Tuğlular: 99 Marmara sarsıntısında ezilme sendromlu Fazla hasta izledik ve bu hususta ister istemez Önemli bir tecrübe kazandık. Birinci sefer o zelzeleyle Birlikte Türk Nefroloji Derneği çatısı altında bir Renal (böbreklerle ilgili) Afet Gücü kuruldu.
Depremler kitlesel bir felaket olduğu için, bizim de “böbrek felaketi” olarak tanımladığımız bir durum oluşuyor. Diyaliz kapasitemizi bunu öngörerek planlamamız ve buna nazaran makine ve insan gücü tertibi yapmamız gerekiyor. Hatta bunun birkaç adım öncesinde, arama kurtarma gruplarının birinci müdahale hakkında güzel ve Daimi bir eğitimden geçirilmesi gerekiyor.
Öte yandan 99 zelzelesinden sonra ezilme sendromu tedavisi, bütün Türkiye’deki tıp fakültesi müfredatlarına başka bir ders olarak eklendi. sıhhat Bakanlığı ile uyum halinde arama kurtarma grupları ve bu biçim afetlerde misyon yapan bütün gruplara bunların eğitimleri verildi.
Marmara zelzelesinden çıkardığımız derslerden biri de evvelce Aka ölçüde gereç depolamasının bir işe yaramadığı, zira bunların kullanım mühletleri doluyor. Bunların zelzele olduktan sonra süratle toparlanabileceği bir tertip kurulmuş olması gerekiyor.
Bir Öbür ders de bağlantı ağının kurulmuş olması. Artık teknoloji sayesinde irtibat 99’a kıyasla Fazla daha kolay. zelzele olduğu Lahza Çabucak bölgedeki koordinatör arkadaşlarımızla irtibata geçiyoruz. O arkadaşlarımız vasıtasıyla hastalarla ilgilenen sıhhat çalışanlarına ulaşıyoruz. sıhhat Bakanlığı ile uyum halinde hem moral takviye veriyoruz, hem de gereksinimlerini anlıyoruz.
Deprem bölgesinde olağanda diyaliz Meydan hastalara ne oldu?
Dr. Serhan Tuğlular: Afet durumlarında, halk hastanelerinde diyalize giren kronik hastaları diğer merkezlere yönlendirmemiz ve hastanelerdeki diyaliz kapasitesini bu akut hastalara açmamız gerekiyor. Bu mevzudaki tertibi da, Marmara sarsıntısından sonra öğrendiğimiz dersler sayesinde, sıkı bir irtibatla sağladık. lakin ne yazık ki Antakya’da bu hastaları göndeririz diye planladığımız diyaliz merkezleri de yıkıldı. Onun için kronik hastaları İç irtibat ağımızla Müsait merkezlere yönlendirebildik.
Enkazdan kurtarılan hastaların ise kurtarılıp hastaneye ulaşması ekseriyetle 7-8 saati buluyor, bu da bize hastanelerde tertip yapmak için bir Vakit penceresi tanıyor. Esasen bu hastaların en süratli müddette daha Irak merkezlere yönlendirilmesi gerekiyor. Mersin, Adana, Gaziantep ve Kahramanmaraş’ta yıkılmayan iki Aka hastane bu açıdan bu sarsıntılarda Fazla Aka bir yük kaldırdı.
Getty ImagesOlası bir zelzele durumunda kendimizi ve etrafımızdakileri korumak için ne yapabiliriz?
Dr. Serhan Tuğlular: zelzele çantası diyoruz… Su içmek Fazla değerli. Kâfi ve bol sıvı almak akut böbrek hasarının gelişmesinden koruyor. (Enkaz altında kalan kişilerin) 1,5- 2 litre, ne kadar içebilirlerse, bol su içmeleri gerekiyor.
Enkazdan çıkarıldıktan sonra da şuuru Aleni ve yutma işlevi yeterli, ağızdan besin alabilecek durumdaki bireye ağızdan sıvı kesinlikle içirmek gerekiyor. Tercihen serum verilmesi lazım lakin onlar oluncaya kadar ağızdan sıvı verilmesi gerekli.
Potasyum içeren yiyeceklerden, içeceklerden Irak durulması gerekiyor, yani “al sana bir meyve suyu vereyim” dememek gerekiyor zira onun içindeki potasyum bardağı taşırabilir ve o şahıs ölebilir. Alınması gereken en Değerli Önlem bu.
Birçok zelzele gösterdi ki, yıkıntı altında kalanlar etraftakiler tarafından da kurtarılıyor. Bu yüzden de her mahallede kesinlikle sivil toplumun arama kurtarma çalışmaları hakkında bilgilendirilmesi ve ilkyardım eğitimi alması gerekiyor.
Burası bir zelzele bölgesi. Planlamaların afet olmadan Evvel yapılması, bu afetin Aka yıkıcı sonuçlarını önlemenin aslında Biricik yolu. Zira afet sırasında kaotik bir ortam oluyor ve o kaos ortamında bunları yapmak Fazla çok sıkıntı, evvelce planlamış olmak gerekiyor. Tercihen de afet bölgesinin biraz dışından şahısların tertipleri üstlenmesi gerekiyor.
Yorum Yok