Türkiye ve Arjantin, ekonomik geçmişleri, günlük hayata yansıtamadıkları yüksek potansiyelleri açısından birbirine Fazla emsal. Hususla ilgili BirGün muharriri Hayri Kozanoğlu, mevzuya ait “Türkiye Arjantin üzere olur mu?” başlıklı bir köşe yazısı yazdı.
“Arjantin; Hariç borç krizi, IMF kapısına sık sık düşüş, iktisat bakanlarının değiştirilme frekansı denilince birinci akla gelen ülkedir. Türkiye ise; Arjantin ölçüsünde olmasa dahi ekonomik krizler, enflasyon, devalüasyon Laf konusu olduğunda dünyanın sabıkalı ekonomileri ortasında sıraya girer” diyen Kozanoğlu, “Ancak bugünlerde Arjantin-Türkiye karşılaştırılması yapılmasının en önemli nedeni, Arjantin’in kronik sorunu “paralel kur olgusunun” bizde de görülmeye başlaması….” değerlendirmesinde bulundu.
“ENFLASYON Enlem KURU Davet EDER”
Kozanoğlu şu sözleri kullandı:
“2022 başında Dünya Bankası’nın blogunda “Paralel Döviz Piyasalarının Tuzakları” başlıklı bir makale yayımlanıyor. Burada enflasyonu en yüksek ülkeler Venezüella, Sudan, Lübnan almak üzere sıralanıyor. Birinci 12 ülke ortasında Enlem döviz kuru piyasası bulunmayan Biricik iktisat ise Türkiye. O sırada 2021 sonu yıllık enflasyonu şimdi yüzde 36 seviyesinde. Buradan ampirik olarak, enflasyonu denetimden çıkmış bir ülkede Enlem döviz piyasasının ortaya çıkma mümkünlüğünün Fazla artacağını rahatlıkla söyleyebiliriz. Zira enflasyonunuz çok yüksekse, sabit kur-dalgalı kur, hangi kur siyasetini uygularsanız uygulayın kur üzerindeki basınç çok seviyeye çıkar. Kuru yönetebilmek için rezervlerinizi harcamak zorunda kalırsınız; belirsizlik ihracatçıları işleri ağırdan almaya, ithalatçıları ise alımları hızlandırmaya Davet eder, cari istikrar bozulur; tasarruf sahiplerini dövizlerine el konulacağı korkusu sarar. bütün bunlar Enlem piyasada süreç hacminin artmasının objektif şartlarını oluşturur.
“KURU TUTMA DÖVİZ ALIM-SATIM MAKASINI AÇMAYA ZORLADI”
Bizde ise sürece asıl ivme kazandıran şahsen iktisat idaresi oldu. 14 Mayıs seçimi öncesi kuru 20 TL’nin altında tutma saplantısı, bankaları döviz alım-satım makasını açmaya zorladı. Bunun sonunda döviz talebi Tahtakale tabir edilen para piyasasına kaydı. Şimdilik bankalar ortası piyasadaki 19.45 TL civarındaki döviz kuruyla Enlem piyasa farkı yüzde 5’i aşmadı. Bu Arjantin’deki yüzde 100’lük makasın yanına bile yaklaşamıyor. Yeniden de seçime kadar nihayet düzlükte karşımıza nasıl bir tablo Menfaat tam bilemiyoruz. İsterseniz Evvel Arjantin’in Enlem kur siyasetinden yola çıkarak iktisadına bir göz atalım. Sonra da Türkiye ile kıyaslayalım.
Türkiye 2018’de Rahip Brunson ile hatırlanan döviz krizini yaşadığı sırada Arjantin de sağcı reis Mauricio Macri periyodunda pesonun dolara karşı yarı yarıya değer yitirmesiyle sarsılıyordu. IMF piyasa dostu iktisat idaresine arka çıkarak, 57 milyar dolarlık bir borç veriyordu. Macri periyodunda yoksulluğun alıp başını gitmesi, kentli orta sınıfların da Peronistlere dayanağının artması sonucu 2019’da Merkez Sol Fernandez seçildi. Bu ortada ülkenin Hariç borçları GSYH’nin yüzde 35’inden yüzde 69’una fırlamıştı IMF fonları bu devirde Aka bir kapital çıkışı için cephane sağladı. IMF her zamanki misyonunu yerine getirdi, finans kapitalin burnu kanamadan tahliyesini fonlamış oldu.
Gelir dağılımını düzeltme maksatlı siyaset demeti ise, elektrik-su-doğalgaz fiyatlarının 6 ay dondurulmasını, emeklilere ikramiye ödenmesini, 2 milyon şahsa Besin kartı dağıtılmasını, çocuk yardımlarını içeriyordu. Bu ortada IMF ile 44 milyar dolarlık bir mutabakat imzalandı. Kemer sıkma tedbirlerini içeren muahede uyarınca, bütçe açığını sınırlama, harcamaları kısma uğraşları partiden, Özellikle evvelki lider, bugünün reis yardımcısı Cristina Kirchner’den reaksiyon görünce Temmuz 2022’de Guzman istifa etmek zorunda kaldı. IMF’yle uzlaşma arayışı ile kitlelerin acil taleplerini bağdaştırmaya çalışan sol Keynesyen anlayış bir Defa daha hüsranla sonuçlandı. Aslında nihayet Arjantin tecrübesi, Kılıçdaroğlu ve grubu açısından yakından izlenmesi gereken bir Örnek oluşturuyor.
Bugün Arjantin’de enflasyon tekrar yüzde 100’ün üzerine fırlamış durumda. Kuraklık ülkenin Değerli bir döviz kaynağı soya, mısır ve buğday ihracatını Fazla Olumsuz etkiledi. Memleketler arası piyasalardan yeni borçlanma imkanı da bulunmuyor. Kullanılabilir döviz rezervleri de 1.3 milyar dolara kadar iniverdi. Beşerler ellerindeki nakitleri bir Lahza Evvel harcama uğraşında. Buna İspanyolca “quema la plata” (parayı yakmak) deniyor. Böylece lokantalar, kafeler tıklım tıklım dolu…
‘TURİSTLERE BAŞKA BİR KUR UYGULANIYOR’
Şu Lahza da resmi kurla 1 dolar 222 peso ediyor. Fakat kimse bu oranlarla süreç yapmak istemiyor. Turistlere başka bir kur uygulanıyor. Lakin süreç kurulları, alım-satım farkları nedeniyle, Tekrar de kredi kartıyla süreç yapmak önerilmiyor. Cebinde para ile gelenler, “mağara” (cueva) denilen döviz büfelerinde iki misline Nakit bozdurabiliyor. Yanında tomar tomar Nakit taşımak istemeyen Western Union’a döviz transferi yaparsa, karşılığını karaborsa kurundan para peso olarak Tahsil edebiliyor. kimi bu ofislerin önünde saatlerce kuyruk beklemek gerekiyor. Soya ihracatçılarına başka bir kur uygulanıyor. sade yurttaşlar da Nakit ikamesi, yani paralarını karaborsada dövize çevirmekten Öbür deva bulamıyor. Kısaca tam bir keşmekeş Laf konusu.
Halk gerek merkez sağdan, gerekse merkez soldan yaka silktiği için, çok sağcı, Trump hayranı Javier Milei’in önü açılıyor. Bu Şahıs enflasyonu gemlemek için Arjantin Ulusal parası pesonun ABD dolarıyla değiştirilmesini öneriyor.
TAHTAKALE’YE MÜDAHALE KUŞKUSU
Bizde ise döviz süreçlerinde şimdi Arjantin kadar vahim bir durum yok. Fakat seçime kadar dövizin resmi kurunu yatay tutma gayretinin giderek riskleri artırdığı görülüyor. Swap dış net rezervler -49.5 milyar dolara kadar geriledi. Net rezervler ise yalnızca 8.3 milyar dolar. 20 Nisan haftasında TCMB brüt rezervleri 5.4 milyar dolar düşerken, bunun 2.9 milyar dolarını altın rezervlerindeki eksilme oluşturdu. Buna rağmen bankalardaki Kıymetli maden depo hesaplarında artış bir yana, 324 milyon dolar azalma gözlendi. Bu bulgular TCMB’nin Tahtakale’ye altın sattığı, fizikî altın talebini İthalat yerine rezervlerden karşılamaya çalıştığı izlenimi veriyor. Bir bakıma halk göz nazaran göre döviz ve altın ticaretini Enlem piyasaya kaydırıyor. Esasen ihracatçılara dövizlerinin yüzde 40’ını TCMB’ye devretmeleri halinde yüzde 2 prim, ayrıyeten TL’leri ile KKM hesabı açtırmaları halinde bir yüzde 2 daha Yekün yüzde 4 ekstra teşvik Laf konusu. Bu da bir çeşit Enlem piyasa manasına geliyor.
“AKP’NİN BIRAKACAĞI ENKAZIN ÖNEMLİ RİSKLERİ”
Seçimden Evvel nihayet 9 işgününe girerken KKM hesaplarında 1.980 milyar TL, 19.45 TL dolar kuru üzerinden 101.8 milyar dolar var. Bankalarda döviz mevduatı olarak ise 223.8 milyar dolar bulunuyor. Liralaşma derken 14 Mayıs’a şahısların ve şirketlerin 325.6 milyar dolar döviz konumuyla ile giriliyor. Bu da yeni iktisat idaresinin hareket alanını daraltacak Fazla Değerli bir yük olarak, AKP’nin bırakacağı enkazın Önemli riskler içeren bir kesimi.”
Yorum Yok