Getty Images Alibeyköy barajı Kasım 2022 İstanbul’da nihayet periyotta barajlardaki doluluk düzeylerinin düşmesi, mevsim normallerinin altındaki yağış oranları ve İstanbul Su ve Kanalizasyon Yönetimi (İSKİ) tarafından hazırlanan tasarruf teklifleri kentte mümkün su krizini tekrar gündeme taşıdı. İSKİ duyurusunda, İstanbul’da barajların yanı Dizi Öbür su kaynaklarının da olduğunu, tasarruf davetinin su kaynaklarının durumundan Müstakil yapıldığını ve İstanbul’da kısa vadede susuzluk riski olmadığını vurguladı. Pekala İstanbul’un su kaynakları bir gün hakikaten tükenebilir mi? Buna yönelik planlar yapılıyor mu?
İSKİ ay sonu doluluk datalarına nazaran 30 Ocak 2023 tarihinde İstanbul’da ortalama baraj doluluk oranı yüzde 28,92 olarak kaydedildi.
30 Ocak tarihli baraj doluluk oranının yıllara nazaran karşılaştırılmasına baktığımızda bu, 2013’ten bu yana en düşük oran.
Bunu takiben 2014 ve 2021, yüzde 33,22 ve 38,86 ile sırayla doluluk oranlarının en düşük olduğu yıllar. Aylık bazda incelendiğinde ise barajlarda Mart 2022’den bu yana tertipli bir düşüş eğilimi gözlemleniyor.
İSKİ’ye nazaran İstanbul, kullandığı suyun neredeyse tamamını yüzeysel sulardan, yani yağmur yağışından karşılıyor. Kuraklık yaşandığı periyotlarda ise su dağıtımını dengelemek için barajlarda birikmiş olan sulara başvuruluyor.
İstanbul’a su sağlayan bütün barajların Yekün kapasitesi, İstanbul’un bir yıllık su muhtaçlığının sırf yüzde 80’i kadar. Yani bir Yıl boyunca yağmur yağmadığı durumda barajlar büsbütün boşalabilir.
Barajların haricinde Melen Çayı, Yeşilçay ve Istrancalar’daki su havzalarında konseyi regülatörlerden su anlık olarak alınıp arıtılarak kente aktarılabiliyor. 2021 ve 2022 yıllarında Melen ve Yeşilçay regülatörleri İstanbul’un su gereksiniminin yaklaşık yüzde 60’ını karşılamış.
Yani bu regülatörlerin bulunduğu doğal su havzalarında da kuraklık yaşanmaması nihayet derece kıymetli.
Özetle İstanbul, suyu için Tekirdağ’dan Düzce’ye uzanan epeyce Aka bir bölgede sistemli mevsimsel yağışlara güveniyor. Meteoroloji genel Müdürlüğü’ne nazaran Ekim-Aralık 2022 ortasında Türkiye’nin tamamında kuraklık yaşandı.
Marmara bölgesinde ise kuraklık “olağanüstü yahut Fazla şiddetli”ydi.
İSKİ’den aldığımız bilgilere nazaran İstanbul’un su kaynaklarının uzun vadede tükenmesi Muhtemel değil, yağışlarda gözlenen azalma eğilimi uzun periyodik tesirli olmaya devam ederse ne yapılır sorusuna yönelik ise Özel bir çalışma yok.
Ancak konuştuğumuz uzmanlar İstanbul üzere bir büyükşehirde kesinlikle bu çalışmanın yapılması gerektiğini söylüyor.
BBC İstanbul’un kimi su kaynakları ‘SIFIR YAĞIŞ DİYE BİR ÖNGÖRÜM YOK’
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan İSKİ genel Müdür Yardımcısı Bülent Solmaz, İstanbul’un su temininde önümüzdeki yıllar için bir tehlike öngörülmediğini söylüyor.
Uzun mühlet yağış olmaması durumunda ne yapılacağı sorusuna ise Solmaz şu karşılığı veriyor:
“İstanbul’un su transferi bir döngüye dayalı. Yağmur barajlara yağıyor, kurak vakitlerde bu suyu regülasyon için kullanıyoruz, birebir vakitte da ırmakları kullanıyoruz. Altı ay boyunca sıfır yağış olursa ne yaparız diye bir hesabımız yok. Hesabımızı geçmiş yıllara, en az yağışa nazaran yapıyoruz. Sıfır yağış diye bir öngörüm yok, sıfır yağış olursa yalnızca İstanbul’un değil, dünyanın Aka bir sorunu olur.”
İstanbul’a su sağlayan kaynakların yalnızca İstanbul’da olmadığını belirten Solmaz, 200 kilometre uzaklıkta, Karadeniz bölgesindeki Melen Çayı’ndan şimdilik regülatörler aracılığıyla su aktarıldığını, ileride de inşaat süreci tamamlanırsa barajın kullanıma alınacağını belirtiyor.
Uzun periyodik iklim projeksiyonlarına dayanarak çalışıldığını belirten Solmaz, Melen su sistemi iç birçok su kaynağının Türkiye’nin en yağışlı bölgelerinde bulunduğunu aktarıyor:
“Farklı yağış bölgelerinde tesislerimiz var. Türkiye’nin Karadeniz bölgesinde yağış azalmayacak, tersine artacak. Dengesizlik dediğimiz de bu. Atmosferde belirli bir su kütlesi Mevcut olabiliyor, bu ısındığı Vakit daha Çok nem havada durabiliyor fakat soğuduğu Vakit bulut nemi ya yağmur ya da kar olarak bırakıyor. Bu tabiat kanunu, bu bir döngü.
“Ayrıca su manasında Türkiye’nin şimdi devreye alınmamış birçok pak içme su kaynağı var. 2040 ve 50’lerde bunlar devreye alınacak. Su kaynaklarımızın tamamını şimdi tüketmiş değiliz lakin biz bunları kullanmadığımızda denize akıyorlar, bizim gayemiz denize akan yağmur sularını denize ulaşmadan tutup kullanmak.”
NEDEN KURAKLIK YAŞANIYOR?
BBC Türkçe’ye konuşan Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetim Heyeti Üyesi Prof. Dr. Murat Türkeş’e nazaran, şu anda kuraklık göstergelerine bakıldığında Türkiye’nin kuzeybatısında, İstanbul’u içeren Marmara bölgesinde, batı Karadeniz’de, dahil Anadolu’nun Kıymetli bir kısmında ve şimal Ege’de kuraklık yaşanıyor.
İstanbul’u besleyen barajların bulunduğu bölgelerde ise şiddetli ve Fazla şiddetli kurak şartlar hâkim.
Türkeş, Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin çalışmalarının yanı Dizi Birleşmiş Milletler Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) araştırmalarını da referans göstererek bu kuraklığın önümüzdeki yıllarda insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle kötüleşeceğini belirtiyor.
“İklim modellerindeki orta ve karamsar senaryolarda Akdeniz Havzası’nda, Türkiye’nin Karadeniz ve tahminen Kuzeydoğu Anadolu bölgeleri dışında Aka bir kısmında gelecekte artık yaşadığımızdan Fazla daha kurak, sıcak şartlarla karşı karşıya kalınacağı gösteriliyor” diyen Türkeş kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Yağışının Değerli bir kısmını kış mevsiminde Meydan Türkiye için bu Kötü bir durum. Çeşitli ikim modellerine dayanarak Tekrar orta ve karamsar iklim senaryolarında Türkiye bölgesinde yüzyılın sonuna kadar bugünden, Özellikle yılın sıcak devrinde, 5,6 ve 7 santigrat derece daha sıcak şartların yaşanması bekleniyor.
“Kuraklıkların sıklaşması ve şiddetlenmesi, toprak neminin azalması, yağış rejiminin değişmesi, hava sıcaklıklarının ve buharlaşmanın artacak olması hem içme ve kullanma suyu hem de tarım için kullanılan su açısından gelecekte meseleler yaşanacağını gösteriyor. İstanbul’da da gelecekte, Özellikle kış yağışlarında Değerli bir azalma bekleniyor.”
BBC Türkçe’ye konuşan, su idaresi siyasetlerinin tahlili ve su diplomasisinin yanı Dizi iklim değişikliğinin tesirlerinin geleceğe yönelik öngörüleri üzerinde çalışan Hidropolitik Akademi’den Dr. Fulya Aydın Kandemir de Türkiye’de ve Karadeniz ile Akdeniz ortasında bir geçiş iklimine sahip olan İstanbul’da nihayet 2-3 yıldır meteorolojik, hidrolojik ve ziraî kuraklığın bir ortada yaşandığını belirtiyor.
Kandemir, “Akdeniz havzası dünyanın düdüklü tenceresi üzere, dünyanın Geri kalanına nazaran Fazla daha Çok ısınıyor. Burada olmamızdan Dolayı riskler giderek görünür hale gelmeye başladı ve evvelce efsane üzere gelen şeyleri beşerler deneyimlemeye başladı. Dünya bir buçuk derece ısınıyorken biz iki derecedeyiz, bu da orman yangınları, seller ve kuraklıklar üzere iklim değişikliğinin tesirlerinin daha şiddetli görünmesine neden oluyor” diyor.
Birleşmiş Milletler Etraf Programı (UNEP) bilgileri, Akdeniz bölgesinin dünyanın Geri kalanından yüzde 20 daha süratli ısındığına işaret ediyor.
İlaveten İstanbul’da “kentsel ısı adası etkisinin” hâkim olduğunu, yani kentin insan faaliyetleri nedeniyle etrafındaki kırsal alanlardan Değerli ölçüde daha sıcak olduğunu da söyleyen Kandemir, bunun Özellikle yüzey sularında azalmaya neden olabileceğini vurguluyor.
Getty Images Alibeyköy barajı Ocak 2023 İSTANBUL’U BESLEYEN SU KAYNAKLARI TÜKENEBİLİR Mİ?
Uzmanlara nazaran iklim değişikliğinin yanı Dizi İstanbul’un beslendiği su havzaları ve bu havzaların etrafındaki ekosistemler, süratle artan nüfusun baskısı altında.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran İstanbul’un nüfusu 2022 yılında 15 milyon 840 bini aştı.
Uzmanların projeksiyonları önümüzdeki yıllarda İstanbul’da nüfusla birlikte su tüketiminin artmaya devam edeceğine, su kaynaklarının ise azalacağına işaret ediyor.
Prof. Dr. Türkeş, İstanbul’a su sağlayan kaynakların tükenmesinin Mümkün olduğunu söylüyor.
“Yeni yerleşim alanlarının, kaçak konutların, orman tahribatının, köprü ve havalimanı üzere mega projelerin ve otoyol çalışmalarının su toplama havzalarında Önemli daralmaya” yol açtığını söyleyen Türkeş şöyle konuşuyor:
“İstanbul’u besleyen su kaynaklarına baktığımızda nüfusun hiç artmaması gerekiyor. Barajlar artık tesirli yağış olması halinde bile bırakın azamî seviyede, optimum seviyede bile yararlanabilecek halde değil ve kâfi korunan geniş havzalarının olmaması İstanbul’da Temel bir sorun.
“Bu kaynakların daha sıcak ve daha kurak bir dünyaya dayanabileceğini, iki Yıl ve daha uzun sürecek bir kuraklığa Amade olduğunu düşünmüyorum.”
Dr. Kandemir ise İstanbul’da şimdilik suyun büsbütün tükenmesini öngörmediğini, büyükşehirlerde uzun Devre kuraklık yaşandığı ve yüzey sularının temin edilemediği periyotlarda yeraltı sularına dönüş yapıldığını aktarıyor:
“Antalya’da ve Konya’da bu formda, İzmir de hem yüzey sularından beslenmeye çalışıyor ancak suyu hakikat kullanabilmek açısından yeraltı suyu da kullanılıyor. İstanbul’da sıfır su günü beklemiyoruz lakin buna yönelik planlama yapılmaması Fazla Aka eksiklik olur.”
Getty Images Ocak 2023 ‘BUGÜNLERDE ORTA KUVVETLİ BİR KURAKLIK İHTARINA GİDİLMELİ’
İSKİ’nin 2053 Master Planı kapsamında su kaynaklarında kapasite artırımı, atık suyun arıtılıp tekrar kullanımı ve kayıp ve kaçak su ölçüsünün azaltılması üzere gayeleri var.
Ancak uzmanlar suyun tesirli ve çevreci idaresinde ve iklim değişikliğine adaptasyon yollarında birtakım eksikliklere işaret ediyor.
Prof. Dr. Türkeş su havzalarını muhafaza muhtaçlığının Özellikle altını çiziyor, ayrıyeten küçük, orta ve Aka ölçekte yağmur suyu hasadı üzere kentte doğal yağışlardan azamî seviyede yararlanılabilecek planların yapılması ve ekosistemlere ve öteki canlılara ziyan vermeden alternatif su kaynaklarının üretilmesi gerektiğine inanıyor.
Türkeş, su talebini azaltacak tedbirlerin de ehemmiyetini vurguluyor, su tasarrufu ve suyun tesirli kullanımı için “bugünlerde orta Güçlü bir kuraklık ihtarına, bir kısmı istekli, bir kısmı birtakım bölümlerde ve birtakım su kullanım alanlarında Mecbur su kısıtlamalarına gidilmesi gerektiğini” düşünüyor.
Dr. Kandemir, Türkiye’de su idaresinde çalışan halk kuruluşlarının çokluğundan bahsediyor lakin hangi kurumun daha uzman olduğu konusundaki tartışmalar yüzünde vakit kaybedildiğini paylaşıyor:
“İklim krizi artık gördüğümüz ve deneyimlediğimiz bir durum ve her geçen gün suyun yanlışsız planlanması açısından ve istikbal kuşakların suya erişimi açısından bizim için Aka bir kayıp” diyen Kandemir şöyle devam ediyor:
“İklim değişikliğine adaptasyon konusunda da ülkemizde değişen iklimin tesirleri karşısında daima azaltım ve uğraş hedefleniyor ancak adaptasyonla ilgili düşüncelerimiz ve endişelerimiz var. meğer harcamalarımızı yağmur hasadı üzere inovatif adaptasyon formüllerine yönelik yapsak, bu ileride kat kat parayı kurtaracak. aykırı takdirde ileride iklim değişikliğinden kaynaklanan ekstremlerden ziyan gören ve etkilenen insanların sıkıntılarını karşılamak için daha Çok Nakit harcanacak. Su siyasetlerine katiyetle iklim değişikliğine, susuzluğa ve kuraklığa adaptasyon uygulamalarının eklenmesi lazım.”
Yorum Yok