Koç Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi iktisat kısmından Prof. Dr. Kamil Yılmaz, düşük nema siyasetinin devam etmesi halinde döviz rezervlerindeki düşüşün süreceğini vurgulayarak, “Hali hazırda yarı kapalı durumdaki kambiyo rejiminin tam kapalı bir rejime dönüşümü gerçekleşecek. Bu da nihayet 40 yıldır dünya iktisadıyla entegre olmuş Türkiye iktisadı için Aka bir kopuş ve refah kaybı manasına gelecek” dedi.
Depremin ekonomik maliyetinin 105 milyar doları bulacağını Anlatım eden Prof. Dr. Kamil Yılmaz ile iktisattaki nihayet gelişmeleri konuştuk.
BAŞINDAN BERİ BİR MODEL YOKTU
- Enflasyonda beklenen düşüş yok. Piyasa faizi yüzde 50’yi aştı. Hariç ticaret rekor düzeyde Aleni veriyor. Cari istikrar bozuldu. KKM faizleri özgür bırakıldı. İktisatta Türkiye modelinin geldiği noktayı nasıl değerlendiriyorsunuz?
Benim üzere bir Fazla iktisatçı başından beri ortada bir model olmadığını, büsbütün siyasi saiklerle ortaya atılan düşük nema siyasetinin TL’nin değer kaybetmesine ve münasebetiyle da yüksek enflasyona yola açacağını söyleyegeldi. TL’nin değer kaybetmesiyle Bir arada hükümet uygulanan siyasetin ardında bir model olduğunu, bu yeni iktisat modeline nazaran ihracatı teşvik ederek cari fazlaya ulaşılacağını argüman etti. Lakin ortadan geçen Vakit içinde bu argümanın da gerçeklikle bir bağlantısının olmadığı ortaya çıktı. Kur artışından kaynaklanan rekabet gücündeki süreksiz artış ihracatı üç-beş ay üst çekse de, yüksek enflasyondan kaynaklanan maliyet artışlarının baskın çıkacağı ve ihracattaki artışın kısıtlı kalacağı açıktı.
Öte yandan hükümet tarafından dayatılan eksi gerçek faizler ve yüksek enflasyon beklentileri haneleri tüketim harcamalarını arttırmak zorunda bıraktı. 2022’deki büyümeyi yüklü olarak tüketim harcamaları sırtlandı. Birebir vakitte negatif gerçek nema de Özel kesimin Mecbur yatırım harcamalarını öne çekmesini sağladı. 2021 sonuna yanlışsız kimi aylarda Çok veren cari istikrar 2022’nin tamamında Aleni verdi ve 2023’te cari Aleni artmaya devam ediyor.
Eksi gerçek nema TL’den kaçışı hızlandırınca 2022 başında hükümet halk bütçesine Çehre milyarca liralık yük getiren Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) düzenlemesiyle günü kurtarabileceğini düşündü. Bunun yanında, TCMB, BDDK ve SPK üzere piyasa düzenleyici kurumlar Derhal derhal her gün özgür piyasa iktisadının kurallarına açıkça ters düzenlemelerle Özel dalın döviz talebini yavaşlatmaya ve TCMB döviz rezervini artırmaya çalıştı. Lakin bu düzenlemelere, ve ihracatçılardan ve bankalardan zorla toplanan, arkadaş ülkelerden rica minnet borç alınan on milyarca dolarlık döviz arzına Karşın Merkez Bankası döviz rezervlerinin erimeye devam ettiğini görüyoruz.
BÜYÜK BİR REFAH KAYBI YAŞANABİLİR
- Bu gidişat nereye varır?
Sonuçta hükümet nihayet bir buçuk yıllık siyaset uygulamasının sonuçlarından ders çıkarmadı. Hala yüzde 50’lerde dolaşan resmi enflasyon oranı önümüzdeki aylarda biraz düşse bile bu hükümet Amel başında kaldığı sürece yüksek kalmaya devam edecek. Mehmet Şimşek’i bakan olması için ikna etmeye çalıştığı sırada bile sayın Cumhurbaşkanı düşük nema siyasetinin yanlışsız olduğunu sav ediyor. Bu durumda hükümetin bu siyasetlerden vazgeçeceğini düşünmek de Muhtemel değildir. Düşük nema siyasetinin uygulanmaya devam edilmesi durumunda ise döviz rezervlerindeki düşüş devam edecek ve hali hazırda yarı kapalı durumdaki kambiyo rejiminin tam kapalı bir rejime dönüşümü gerçekleşecektir. Bu ise nihayet 40 yıldır dünya iktisadıyla büsbütün entegre olmuş Türkiye iktisadı için Aka bir kopuş ve Aka bir refah kaybı manasına gelmektedir. 14 Mayıs’ta oy kullanacak yurttaşların bu seçimde iktidarın kazanması durumunda Türkiye iktisadının dönüşü olmayan bir yola gireceğini bilmesi gerekmektedir.
MAKROEKONOMİK İSTİKRAR tekrar KAZANILMALI
- Seçim sonrası nasıl bir ekonomik tablo ile karşı karşıya kalacağız?
Seçim sonrası karşılaşacağımız tablo seçimi kimin kazanacağına bağlı. Seçimi (hem Cumhurbaşkanlığı hem de milletvekili) bugünkü hükümetin kazanması durumunda neler olabileceğini üstte ele aldım.
Hem Cumhurbaşkanı hem de Milletvekili seçimini muhalefetin kazanması durumunda ise yılın ikinci yarısında makroekonomik istikrarın tekrardan sağlanacağını düşünüyorum.
Muhalefetin yani altılı masanın iktisat kurmaylarının üzerinde anlaştığı iktisat siyaset metninde iktidara gelmeleri durumunda ortodoks siyasetlere dönecekleri açıkça vurgulanmaktadır. Bu durumda Merkez Bankası’nın ve iktisat idaresinin başına liyakat sahibi tecrübeli uzman şahısların gelmesini ve hali hazırda mevduat, kredi ve diğer nema oranlarıyla hiçbir ilintisi kalmayan Nakit siyaseti faizinin artmasını ve gerçek faizin kademeli olarak müspet hale gelmesini bekleyebiliriz.
Aslında, Nakit siyaseti faizinin epeyce üzerinde seyreden mevduat ve kredi faizleri yeni hükümetin ve merkez bankasının işini kolaylaştırması beklenir. Lakin, her ne kadar siyaset metnini Aleni olarak ilan etmiş olsalar da, parti üst seviye vazifelilerinin yapmış oldukları açıklamalardan muhalefet ittifakının iki Aka partisi ortasında iktisat idaresinin (merkez bankası dahil) başına kimlerin geleceği konusunda bir görüş birliği olduğunu söylemek Muhtemel gözükmemektedir. Bu da seçimi kazanmaları durumunda kısa bir mühlet de olsa bir belirsizliğin baş göstermesi manasına gelebilir. Seçim sonrasında ortaya çıkabilecek bu meçhullüğü ortadan kaldırmak için millet ittifakının iktisat idaresinin başında kimlerin olacağı konusunda bir Lahza Evvel görüş birliğine varması ve mümkünse seçimden Evvel bu bahiste net iletiler vermesi gerekir.
Ek olarak muhalefetin kazanması durumunda uygulamayı düşündükleri Nakit ve maliye siyasetini zelzele sonrası kuralları dikkate alınarak revize edilmesi gerekecektir. zelzele öncesindeki ekonomik şartlara nazaran tasarlanan Nakit ve maliye siyasetine nazaran enflasyonun iki Yıl içinde Biricik haneye indirilmesi mümkündür. Fakat, zelzele sonrasında bölgede yapılacak ve 2023 ve 2024’te yıllık 30 milyar doları geçmesi beklenen halk yatırım harcamaları nedeniyle Biricik haneli enflasyon maksadına ulaşmak için iki yıldan daha Çok mühlete gereksinim duyulacaktır. halk yatırımlarında Mecbur olarak yaşanacak artış maliye siyasetinin sıkılaştırılmasına müsaade vermeyecektir. Enflasyonla uğraş için faizlerin Fazla süratli bir formda yükseltilmesi ise kamunun yatırım harcamalarının finansmanın maliyetini ve vadesini Olumsuz etkileyebilecektir. Bu yüzden muhalefetin Biricik haneli enflasyon gayesine ulaşma mühletini 6 ay ila bir Yıl ortasında bir uzatması gerekecektir.
Cumhurbaşkanı seçimini muhalefetin Milletvekili seçimini de iktidarın kazanması durumunda ise Gerekli ekonomik siyasetlerin uygulanması Mümkün olmayacak, belirsizlik kaçınılmaz olarak artacaktır. Bu ise Cumhurbaşkanı ve Milletvekili seçimlerinin 2024’te tekrarlanması manasına gelebilir. Bu alternatifin Türkiye iktisadı için Olumlu olabileceğini söylemek Muhtemel gözükmüyor.
LİYAKATLI TAKIMLARIN GELMESİ ŞART
- Şu anda Türkiye iktisadının en Temel sorunları neler, acil atılması gereken adımları sıralayabilir misiniz?
Şu Lahza en Aka Sıkıntı hükümetin uygulamakta olduğu yanlış makroekonomik siyasetlerdir. Bir Lahza Evvel bu siyasetlerin terkedilmesi gerekmektedir. Aslında bu, 2001 krizi sonrasında muvaffakiyetle uyguladığımız ancak nihayet on yılda Aka Geri adımlar attığımız ve merkez bankası bağımsızlığı, bankacılık dalının aktif bir halde kontrol ve düzenlenmesi ve halk maliyesinin Denetim altına alınmasından oluşan, makroekonomik kurumsal ıslahatların 20 Yıl sonra tekrardan hayata geçirilmesi demektir. Türkiye iktisat lakin bu adımlar sonrasında tekrardan makroekonomik manada olağan bir iktisat olması için bu adımlar gereklidir.
Ekonomi idaresinde ve Özellikle de Merkez Bankası’nda liyakatli takımların vazifeye getirilmesi gerekmektedir. Merkez Bankası’nın atacağı Nakit siyaseti adımları sayesinde nakdî transfer düzeneğine tekrar fonksiyon kazandırılacak, mevduat, kredi ve öbür nema oranlarının birincil belirleyicisinin Nakit siyaseti faizi olması sağlanacaktır. Böylelikle enflasyon beklentileri Denetim altına alınabilecek ve enflasyon da önümüzdeki iki Yıl içinde Biricik haneye düşürülecektir. Bununla Birlikte üstte bahsettiğim TCMB, BDDK ve SPK tarafından uygulanan özgür piyasa iktisadının kurallarıyla çelişen düzenlemelerin de bir Lahza Evvel yürürlükten kaldırılması gerekmektedir.
YILIN İKİNCİ YARISINDA TL KAYIPLARINI TELAFİ EDER
- Yılsonu, büyüme, işsizlik, kur, enflasyon, nema ile ilgili öngörü yapabiliyor musunuz, bu alanlarda ne Cin riskler var?
Ekonomi siyasetlerinden kaynaklanan belirsizliğin seçim sonrasında bitmesi durumunda Yıl sonu için öngörülerde bulunmak mümkün. Şu anda ise lakin şartlı öngörüde bulunulabilir. İktidarın seçimi kazanması durumunda neler olabileceğini üstte belirttim. Muhalefetin her iki seçimi kazanması durumunda seçimden iktisat idaresinin karar alma basamağına kadar geçecek birkaç haftalık belirsizlik devrinde dolar kurunda yüzde 20’yi aşacak bir artış görülebilir. Fakat, iktisat siyaseti tedbirlerinin uygulanmasıyla Birlikte belirsizliğin azalması, yabancı sermayenin kademeli olarak giriş yapması ve münasebetiyle TL’nin yılın ikinci yarısında kayıplarının bir kısmını Geri alması Mümkün gözüküyor.
DEPREMİN MALİYETİ 105 MİLYAR DOLAR
- Deprem Aka bir yıkıma ve can kaybına yol açtı. Sizin de hesaplamanıza nazaran 105 milyar dolarlık bir maliyet yarattı. Bundan sonra yaşanılabilir kentler için nasıl bir kurgu ve dönüşüm gerekiyor? Maliyet nasıl karşılanabilir?
Deprem katiyen bugüne kadar ülkemizin gördüğü en Aka yıkım ve can kaybına yol açmıştır. Sizin de söylediğiniz üzere yapmış olduğum ve BETAM tarafından yayınlanan ayrıntılı tahlilde sarsıntının stok ve akım üzerinden Ulusal ekonomik maliyetinin 105 milyar doları bulacağını kestirim ediyorum. Bu maliyetin yüzde 80’nin aşan kısmı bölgenin alt ve üst yapısında tekrar inşaat faaliyetlerini kapsıyor ve yüklü olarak halk tarafından karşılanması gerekiyor. Bölgede yürütülecek yine inşa süreci Tüm boyutlarıyla Fazla düzgün planlanmalıdır. Yine inşa sürecinin Temel unsuru sağlam taban üzerinde, çağdaş toplumsal hayatın Tüm boyutlarını kapsayan tabiatla uyumlu kentler kurmak olmalıdır. Bu prensiplerin uygulamada odunsuz hayata geçirilmesi halinden bölgenin bundan beş Yıl sonra Tüm Türkiye için ekonomik, toplumsal ve kültürel manada Örnek bir Cazibe merkezi haline gelmesi Mümkün olacaktır.
Depremin Aka yıkıcı tesirine Karşın tekrar inşa için yapılacak ek yatırım harcamalarının 2023 ve 2024 büyüme suratlarını sırasıyla 1 ve 2 yüzde puan kadar üst çekmesi Mümkün gözükmektedir. Fakat bunun olabilmesi için yapılacak ek halk harcamalarının ekonomiyi rastgele bir darboğaza sürüklemeden finanse edilebilmesi gerekir. Bu ise fakat yurtdışından Aka çaplı kapital girişiyle mümkündür. Eylül 2021’den bu yana uygulanan ve ekonomiyi daha kırılgan hale getiren Nakit ve maliye siyaseti GSYH’nin yüzde 6’sını da aşabilecek yıllık borçlanma ihtiyacının finanse edilmesini muhakkak zorlaştıracaktır. Ortodoks iktisat siyasetlerine döneceğini ilan eden muhalefetin iktidara gelmesi durumunda ise yurtdışından çekilecek kapital sayesinde kamunun ek borçlanmasının daha düşük maliyet ve daha uzun vadede sağlanması, böylelikle yine inşa sürecinin rastgele bir ekonomik kriz ya da darboğaz yaşanmadan tamamlanması Muhtemel gözükmektedir.
ABD’DEKİ KRİZ TÜRKİYE’Yİ DE ETKİLER
- ABD ve Avrupa’daki banka krizleri ve diğer ekonomik gelişmelerin Türkiye’ye yansıması nasıl olur?
ABD’de siyaset faizi ve uzun vadeli tahvil getirileriyle Birlikte bankaların elindeki uzun vadeli tahvil fiyatlarının düşmesi bankaların bilançolarını Olumsuz etkiledi. Portföylerinde yüksek ölçüde uzun vadeli tahvil tutan Özellikle Ufak ve orta büyüklükteki bankaların Olumsuz etkilenmesi ve hatta geçtiğimiz haftalarda olduğu üzere kimilerinin batması mümkün. Ufak ve orta büyüklükteki bankaların karşı karşıya kaldığı zorlukların bittiğini söylemek için Fazla erken. Önümüzdeki haftalar ve aylarda da bu bankalardan kimilerin probleme düştüğünü görmemiz mümkün. ek olarak, pandemi sonrası periyotta uzaktan çalışmanın yaygınlaşmasıyla ABD’de ticari emlak bölümünde bir talep daralması yaşanıyor. nihayet günlere basında bu daralma sonucunda ticari emlak kesiminin borçlarını çevirmekte problemler yaşayabileceğine dair haberler artıyor.
Her iki gelişme de ABD mali dalında bir kriz yaratma potansiyeline sahip. O yüzden Fed’in nema artışlarını önümüzdeki aylarda yavaşlatması ya da büsbütün durdurması gerekebilir. Hakikaten geçtiğimiz ay Fed yalnızca 25 baz puanlık bir artış yapmakla yetindi. nema artışlarının yavaşlaması global kapital akışı üzerinde Olumlu tesirde bulunabilir. Lakin muhalefetin iktidara gelmesi ve açıkladığı iktisat siyasetlerini uygulaması durumunda bizim bu kapital akışından yararlanmamız Muhtemel olabilir.
ABD’deki bankacılık kesimindeki problemlerin daha da büyümesi durumunda bir mali kriz ortaya çıkarsa bundan uygulayacağımız siyasetler ne olursa olsun Olumsuz etkilenmemiz kaçınılmaz olacaktır. Yalnızca bu krize yanlışsız siyasetlerle yakalanmış olursak krizin Türkiye iktisadı üzerindeki tesiri daha da Denetim edilebilir olacaktır.
Yorum Yok