14 Mayıs’ın yaklaşmasıyla Bir arada seçmenler Google’a seçim hakkında pek Fazla soru soruyor.
Fakat seçime dair her sorunun cevabını Google’da bulmak Muhtemel değil.
O sorulardan kimilerini inceledik ve cevapladık.
Cumhurbaşkanı Erdoğan seçimi kaybederse Parlamenter Sistem’e dönülecek mi?
Cumhurbaşkanlığı yarışındaki dört adaydan sırf Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’nin başkanlık sistemiyle yönetilmesi gerektiğini düşünüyor.
Fakat Kemal Kılıçdaroğlu, Muharrem İnce yahut Sinan Oğan’ın cumhurbaşkanlığı seçimini kazanması durumunda parlamenter sisteme geçişin bir garantisi yok.
Bunun nedeniyse, cumhurbaşkanlarının ülkenin Yönetim halini değiştirme yetkisinin bulunmaması.
Ülkenin Yönetim formunu değiştirmek için anayasada değişiklik yapılması gerekiyor.
Bunu yapabilmek için de TBMM’deki milletvekillerinin üçte ikisinin, yani 400’ünün bu tarafta bir düzenlemeye “Evet” demesi gerekiyor.
Şu anda Meclis’te AKP’nin 285, MHP’nin 48 ve BBP’nin 1 olmak üzere Cumhur İttifakı’nın 334 Milletvekili bulunuyor.
Parlamenter Sistem’e geçiş için Cumhur İttifakı dışındaki bütün partilerin uzlaşması durumunda bile bu İskemle sayısının 334’ten 200’e düşmesi gerek.
Anayasa değişikliği yapabilmek için bir öteki yol da Kamu oylamasına gitmek. Ama bir anayasa değişikliğini referanduma götürebilmek için vekillerin beşte üçünün (360 vekil) takviyesi gerekiyor.
Bunun içinse Cumhur İttifakı’nın İskemle sayısının 334’ten 240’a düşmesi gerek.
Aksi takdirde (Cumhur İttifakı içindeki partilerden birinin Parlamenter Sistem’e dönmeye karar vermesi haricinde) Recep Tayyip Erdoğan seçimi kaybetse bile kazanacak Namzet Türkiye’nin Parlamenter Sistem’e geçmesini sağlayamayabilir.
Seçimden sonra iktisat düzelecek mi?
Getty ImagesBu sorunun karşılığı, seçimi hangi adayın kazanacağına ve uygulayacakları siyasetlere bağlı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2018’de seçildiği günden bugüne geçen yaklaşık 5 yılda
- Dolar 4,59 TL’den 19,32 TL’ye,
- Resmi enflasyon yüzde 15’ten yüzde 50’ye
- Gıda fiyat endeksi 413’ten 1848’e yükseldi.
Erdoğan’ın bu periyodunda iktisat idaresi çalkantılı bir seyir izledi. Hazine ve Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Liderleri daha Evvel görülmemiş bir sıklıkta değişti. AKP iktidarındaki birinci 15 yılda Maliye Bakanlığı’nda sırf üç İsim bulunurken, 2018’deki seçimin akabinde Hazine ve Maliye Bakanlığı olarak değiştirilen bu kurumun başında beş yılda üç farklı şahıs yer aldı.
Göreve getirilen Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak Kasım 2020’de, yerine getirilen Lütfi Elvan ise Kasım 2020’de istifa etti. Şu anda bu koltukta Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati oturuyor.
Benzer bir biçimde 2002-2018 ortasında sadece dört liderin vazife yaptığı Merkez Bankası’nın idaresinde de 2018’den bu yana dört farklı İsim yer aldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan 2019, 2020 ve 2021 yıllarında Merkez Bankası liderlerini misyondan aldı.
Daha ortodoks iktisat siyasetleriyle (faizlerin enflasyonu dizginlemek için yükseltildiği, Merkez Bankası’nın fiyat istikrarına öncelik verdiği politikalar) başlayan devir, Türk lirasının süratli değer kaybı sonrasında Yeni iktisat Modeli ismi verilen, işgücünün ucuzlatılması sayesinde Hariç ticaret açığının azalmasını uman bir iktisat modeline geçildi.
Fakat bu modele geçildikten sonra geçim problemi arttığı üzere, Hariç ticaret açığı da rekor kırdı.
Seçim öncesinde ekonomik problemlerin artmasının akabinde, seçimin kazanılması durumunda Erdoğan’ın iktisat idaresini eski Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e bırakacağı argüman edildi.
Fakat nihayet beş yılda yaşananlar nedeniyle Mehmet Şimşek’in ismi de piyaslara kâfi itimat vermedi.
- Mehmet Şimşek, AKP’nin iktisat siyasetleri için kurtarıcı olabilir mi?
Son beş yılda yaşananlar nedeniyle Erdoğan ve AKP’nin seçimi kazanması durumunda iktisadın izleyeceği seyri varsayım etmek yahut ekonomik vaatlerini bu sefer gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceğini kestirmek kolay değil.
Millet İttifakı ise iktisatta ortodoks siyasetlere dönüleceğini söylüyor.
Bu ittifakın seçimden zaferle çıkması durumunda faizlerin artırılması ve enflasyonu düşürmeye öncelik verilmesi daha yüksek ihtimal.
Bazı yabancı bankalar seçimi kim kazanırsa kazansın TL’nin değer kaybedeceğini öngörürken, kimileri da Kemal Kılıçdaroğlu’nun kazanması durumunda TL’nin değer kazanacağını düşünüyor.
Kılıçdaroğlu, seçimi kazanması durumunda Yurt dışından Aka ölçüde direkt yatırım getirme vaadinde bulunuyor.
Türkiye’ye AKP iktidarının birinci yıllarında Çehre milyarlarca dolarlık yabancı yatırım yapılsa da 2015’ten sonra yatırımlar azaldı.
BBCSeçimden sonra direkt yatırımların artması da iktisadın toparlanmasına Yardımcı olabilir.
Seçimi kazanırsa, Erdoğan’ın 2033’e kadar Türkiye’yi yönetmesi Mümkün mü?
ReutersRecep Tayyip Erdoğan’ın bu seçimde üçüncü defa cumhurbaşkanlığına Namzet olması tartışmalara yol açmıştı.
Bunun nedeni ise Anayasa’da bir kişinin iki defa cumhurbaşkanı olabileceğinin yazması.
Fakat Yüksek Seçim Konseyi, Erdoğan’ın birinci cumhurbaşkanlığının parlamenter sistemde olduğunu belirterek, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde de iki kez Namzet olabileceğine karar verdi.
Böylece Erdoğan’ın, seçimi kazanması durumunda Türkiye’yi 2028’e kadar yönetmesinin önü açıldı.
Fakat bu müddetin beş Yıl daha uzama ihtimali de var.
Anayasa, bir cumhurbaşkanının ikinci periyodunda Meclis’in erken seçim kararı alması durumunda o cumhurbaşkanının üçüncü sefer Namzet olabileceğine hükmediyor.
Bu durumda Erdoğan seçimi kazanır ve 2028 başında Meclis erken seçim kararı alırsa, o seçimi de kazanıp 2033’ün birinci aylarına kadar cumhurbaşkanlığına devam etmesi mümkün.
Bu da, 2003’te başbakan olan Erdoğan’ın 30 Yıl boyunca ülkeyi yönetmiş olacağı manasına geliyor.
Meclis’te hiçbir ittifak çoğunluğu sağlayamazsa neler olabilir?
Getty ImagesBu, ittifakların Yasa çıkarmasını zorlaştıracak ve ittifaklar ortası diyalog gerektirecek bir duruma yol açabilir.
Şu anda Meclis’te Cumhur İttifakı’nın 34 sandalyelik bir çoğunluğu bulunuyor.
Öte yandan anketler, Cumhur İttifakı’nın oylarının bir evvelki seçime nazaran düşebileceğini gösteriyor.
Bu durumda bu ittifakın Meclis’teki çoğunluğunu kaybetmesi mümkün.
Millet İttifakı’nın ise bugün 174 Milletvekili var.
TBMM’de çoğunluğu sağlamak için bu seçimde bunu neredeyse iki katına çıkarmaları gerekecek. Bunu başarıp başaramayacaklarını ise bilmiyoruz.
Bu yüzden TBMM’de hiçbir ittifakın çoğunluğa sahip olmadığı bir dağılım mümkün.
600 sandalyeli Meclis’te Cumhur İttifakı’nın 260, millet İttifakı’nın 260, Emek ve Özgürlük İttifakı’nın da 80 sandalyesinin bulunduğu bir senaryoyu düşünelim.
Bu durumda rastgele bir Yasa çıkarmak için en az iki ittifakın bir ortada devinim etmesi gerekecek.
İttifakların hazırladıkları Yasa teklifleri için diğer ittifakları ikna edemeseler bile, rakip ittifaklar içinden birtakım partileri kendi yanlarına çekmeye çalışma ve rakip ittifaklara da bu formda ziyan Eda ihtimalleri de mevcut.
Cumhurbaşkanı seçilen kişinin ittifakı Meclis’te çoğunluğu sağlayamazsa neler olabilir?
Getty Images Ahmet Necdet Sezer’in akabinde cumhurbaşkanları veto yekilerini nadiren kullandı. Bu, ülkenin idaresini zorlaştırabilecek bir senaryo.
Yeni sistemde cumhurbaşkanının Temel haklar ve siyasi haklar dışında pek Fazla mevzuda kararname çıkarma yetkisi bulunsa da, TBMM’nin de birebir bahiste farklı bir Yasa çıkarıp o kararnameyi etkisiz hale getirme ihtimali var.
Anayasa’da “Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı kararlar bulunması halinde, kanun kararları uygulanır” cümlesi yer alıyor.
Böylesi bir durumda cumhurbaşkanlığını kazanacak kişinin çıkaracağı kararnamelerin, kendi ittifakının dışında Öbür ittifaklar tarafından da dayanak görmemesi durumda TBMM tarafından kısa müddette kadük hale getirilmesi mümkün.
Öte yandan cumhurbaşkanının da TBMM’nin onayladığı kanunları veto etme yahut Anayasa Mahkemesi’ne götürme yetkisi bulunuyor.
Bu da, tıpkı senaryoda TBMM’nin Yasa çıkarmasını zorlaştırabilir.
Bu, nihayet iki cumhurbaşkanı periyodunda, içinden geldikleri partinin iktidarda olması nedeniyle Fazla uygulanmayan bir yetkiydi.
Fakat Erdoğan ve Abdullah Gül öncesi periyotta Ahmet Necdet Sezer bu yetkisini sıklıkla kullanmıştı.
O devir, cumhurbaşkanının veto ettiği kanunların tıpkı biçimde imzalanıp Geri gönderilmesi durumunda Yasa Resmi Gazete’de yayımlanıyordu.
Yeni sistemde ise veto edilen yasalar için Üye sayısının salt çoğunluğu gerekecek. Bu da 301 Milletvekili manasına geliyor.
Milletvekillerinin TBMM’de her Vakit bulunmaması nedeniyle birden fazla Yasa 301’den az oyla kabul edildiği için, böylesi bir durumda vetonun yasamayı zorlaştırıcı tesiri olacak.
İktidar değişirse Türkiye Avrupa Birliği’ne Üye olabilir mi? AB’ye vizesiz seyahat Mümkün olur mu?
Getty ImagesTürkiye’nin Avrupa Birliği (AB) üyeliği için yürütülen müzakereler AKP iktidarının birinci yarısında süratli ilerlese de ikinci yarısında neredeyse durma noktasına geldi.
Mevcut uyuşmazlıklar sırf üyelik sürecini değil, vizesiz seyahatten Gümrük Birliği güncellemesine kadar pek Fazla bahsin önünü tıkadı.
İktidarın değişmesi durumunda AB-Türkiye bağlarının nasıl değişebileceğini, Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Avrupa Birliği uzmanı Prof. Emre Gönen’e sorduk.
AB üyeliği
Millet İttifakı’nın Ortak Siyasetler Mutabakat Metni’nde “Avrupa Birliği’ne tam üyelik gayemiz doğrultusunda bu sürecin diyalog, eşitlik ve Adalet çerçevesinde tamamlanması için çalışacağız” sözleri yer alıyor.
CHP genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu da seçim sürecinde büyükelçilerle düzenlenen iftar yemeğinde AB’nin yeni fasıl açmasını beklemeden bütün yasal ıslahatları hayata geçireceklerini açıklamıştı.
Öte yandan AB üyeliği, sırf Türkiye’deki iktidarın kararıyla ilerleyebilecek bir süreç değil.
Müzakerelerin ilerlemesi için hem AB’nin hem de AB üyesi ülkelerin bu bahiste istekli olması gerekiyor.
AB ile müzakere başlıklarının bir kısmı Kıbrıs Cumhuriyeti tarafından 15 Yıl Evvel dondurulmuştu.
Prof. Emre Gönen, AB’nin 2006’dan beri Türkiye’ye ayrımcılık yaptığını ve Türkiye’deki demokratik standartların “bu kadar yerlerde sürünmesinin” Temel nedenlerinden birinin de bu olduğunu söylüyor.
Peki yeni bir iktidarla bu durum değişebilir mi?
Prof. Gönen “AB’nin müzakereleri canlandırmak isteyeceğinden Fazla lakin Fazla şüpheliyim” diyor.
Muhalefetin kazanması durumunda yapacağı ıslahatların Türkiye’de toplumu rahatlatmak yahut yabancı yatırım çekmek için Değerli olduğunu söyleyen Gönen, “AB’nin bu gelişmeler karşısında kendi unsurlarına Müsait biçimde davranmayacağı konusunda Önemli kaygılarım bulunuyor” sözlerini kullanıyor.
Peki Öbür türlü bir ivme yakalanması ihtimali yok mu?
Gönen, ABD Lideri Ronald Reagan’ın SSCB ile nükleer görüşmelerde söylediği “It takes two to tango” (Tango için iki şahıs gerekir) kelamıyla Karşılık veriyor:
“Tahmin edebileceğiniz üzere, heyecan yaratacak yeni bir ivme, yeni umutlar yaratılabilmesi için, her iki tarafın da siyasi irade sahibi olması gerekmektedir.
“Garip olan, Türkiye’de nihayet 10 yılda AB üyeliğine olan takviyenin azalması değil, bu takviyenin hala sürmesi ve Kıymetli bir oranda insanların umutlarını çerçevelemesidir. Bunun temelinde hayat standartları, özgürlükler, toplumsal hukuk devleti üzere hasretler yatmaktadır.
“Türkiye’de iktidara gelmesi mutasavver yeni bir hükümet, Özellikle yargı bağımsızlığı, istikrar ve denetleme sistemleri, ademi merkeziyet konularında adımlar atarsa bunun Türk halkına kesinlikle Fazla Olumlu etkileri olur.
“AB ise, Türkiye’yi daima görmek istediği ‘misafir gelmesinden hoşlanılmayan Irak akraba’ kategorisine itmiş bulunuyor. Bu bağlantı uzaklığını de Aka ölçüde kurumsal hale getirdiği için, bağlantıların yeni bir ıslahat süreci ile eski havasına bürünmesi bana Fazla mümkün gelmiyor.
“Büyük Hayal kırıklıklarının yaşanacağı yeni bir periyoda yakın olmamız daha mümkün görünüyor.”
Getty ImagesVizesiz seyahat
Schengen bölgesine vizesiz seyahat ise Türkiye ile AB’nin 2013 yılında imzaladığı mutabakatta bulunan 72 kriterin yerine getirilip getirilmemesine bağlı.
Türkiye bu kriterlerden 66’sını süratle yerine getirirken geriye kalan altı kriter konusunda bir adım atmamıştı.
AB’nin Türkiye’den talepleri ortasında muhalifleri tutuklamaya yönelik kullanıldığı için eleştirilen Terörle Uğraş Kanunu’nun değiştirilmesi, Ferdî Bilgilerin Korunması Kanunu’nun AB standartlarına çıkarılması, yolsuzlukla uğraş için Önlem alınması üzere adımlar var.
Prof. Gönen, AB’nin toprakları işgal altındaki Gürcistan ve Ukrayna vatandaşlarına bile vizesiz seyahat imkanı tanındığını, olağanda üyelik müzakeresine başlayan ülkelere de bu hakkın verildiğini belirtiyor ve Türkiye’nin durumunun değişmesinin, AB seviyesinde bir siyasi irade değişikliğine bağlı olduğunu vurguluyor:
“Türkiye, 72 kriter değil 172 kriteri yerine getirse dahi, AB seviyesinde hiç bir siyasi irade, yeterli niyet ve hal değişikliği gerçekleşmediği sürece vize mecburiyeti, tarife dışı bir Mani oluşturma fonksiyonunu sürdürecektir.”
Getty ImagesGümrük Birliği güncellemesi
1996 başında yürürlüğe giren Gümrük Birliği, Türkiye’nin AB üyeliğine ekonomik yakınlaşmayı düzenleyecek süreksiz bir adım olarak görülürken, AB üyeliğinin gerçekleşememesi nedeniyle 27 yıldır ekonomik ilgilerin omurgasını oluşturur oldu.
Fakat buna yönelik tasarlanmamış olması, Gümrük Birliği’nin birtakım açılardan güncellenmesi gereksinimini doğurdu. Güncelleme teşebbüsleri ise nihayet yıllarda Türkiye ve AB’nin gitgide uzaklaşmasıyla ilerleyemedi.
Emre Gönen 2006 sonrası Türkiye-AB ilgilerinin kötüleşmesiyle Birlikte Gümrük Birliği’nde yaşanan problemlerin çözümsüzlüğe terk edildiğini belirtiyor.
Gelecekte AB, ABD ve Japonya’nın Biricik bir dev pazara dönüşebileceğini aktaran Gönen, “Uzun vadede Türkiye’nin oluşacak bu inanılmaz dinamiğe ve sisteme iç olması yaşamsal değeri haizdir. Gümrük Birliği çağdaşlaşması ismi altında, bu sisteme daha yeterli entegre olmak Türkiye’nin en önde gelen amacı olmalıdır. Umarım AB hiç değilse bu hususta Türkiye’nin önünü kesmeye gayret etmez” diyor ve ekliyor:
“Bütün bu gelişmelerin yanı sıra, Ukrayna Savaşı yüzünden Rusya Federasyonu’na uygulanan ticari ambargoya da daha Çok taraf olması için Türkiye’ye ve yeni hükümetine Önemli baskı uygulanması, bunun ‘Gümrük Birliği modernizasyonu’ için bir ön kaide olarak masaya konması telaşını de taşıyorum.”
Seçimden sonra Suriye ile ilgiler gelişebilir mi?
Getty ImagesSuriye’de İç savaşın başladığı 2011’den sonra kesilen bağlar nihayet devirde yavaş yavaş yine kuruluyor.
İstihbarat teşkilatı liderlerinin görüşmesiyle başlayan süreçte savunma bakanları ve dışişleri bakan yardımcıları da bir ortaya geldi.
Fakat siyasi görüşmeler bundan üst düzeylere geçmedi.
Bunda, Suriye Devlet Lideri Beşar Esad’ın Türkiye’deki seçimleri beklemeyi tercih etmesi ve seçim öncesi Cumhurbaşkanı Erdoğan’a siyasi bir muvaffakiyet sağlamak istememesinin tesirli olduğu yorumları yapılıyor.
Öte yandan CHP başkanı Kılıçdaroğlu daha evvelki söyleşilerinde iktidara gelince Esad’la görüşeceklerini söylemişti.
Kılıçdaroğlu ayrıyeten Şubat ayındaki sarsıntıların akabinde Esad’a bir taziye mektubu gönderdi.
Memleket Partisi başkanı Muharrem İnce de cumhurbaşkanının Esad’la görüşmesi gerektiğini belirtmiş, Aralık ayındaki bir programda “Esad’a name yazdım fakat bana yanıt vermedi” demişti.
Bu durumda, iktidara kim gelirse gelsin Suriye ile görüşmelerin devamını bekleyebiliriz.
Yorum Yok