30 Mart Memleketler arası Sıfır Atık Günü, dün Birleşmiş Milletler iç bütün dünyada Türlü etkinliklerle kutlandı. İsrafın önlenmesini, kaynakların daha verimli kullanılmasını, atık oluşum sebeplerinin gözden geçirilerek atık oluşumunun engellenmesi yahut minimize edilmesini sağlayan ‘Sıfır Atık Projesi’ dünya genelinde yaygınlaşıyor.
2017 yılından bu yana Türkiye’de uygulanan ‘Sıfır Atık Projesi’ kapsamında Biricik kullanımlık Meşrubat ambalajlarında istikbal Yıl başından itibaren ‘depozito Yönetim sistemi’ne geçilecek. Hem iktisat, hem Etraf ve insan sıhhati açısından Kıymetli olan sistemin hayata geçmesi için Geri sayım başladı. Türkiye Etraf Ajansı’nın (TÜÇA) 30.12.2022 tarihli ‘Zorunlu Depozito Yönetim Sistemi Uygulamalarına Ait Duyurusu’na nazaran 1 Ağustos 2023 tarihinden itibaren Meşrubat ambalajları üzerinde ‘Depozito Yönetim Sistemi İşareti (logosu)’ Mecbur olacak. Yani, ağustos ayından itibaren de Özel güvenlikli mürekkep ile basılmış Depozito Yönetim Sistemi sembolünün yer aldığı etiketler içecekler üzerinde Mecbur olacak. Bu etiket olmayan içecekler satılamayacak.
Bu yılın “Sıfır Atık Yüzyılı” olacağını belirten Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Kurum, “Bu Yıl prestijiyle 2 bin depozito iade makinesi, 5 bin depozito toplama noktasıyla, en az 7 bin noktada hizmet vereceğiz. 2024 yılı prestijiyle da Mecbur hale getireceğiz” demişti.
Peki nedir bu depozito Yönetim sistemi? Tüketicileri Fazla yakından ilgilendiren ve istikbal Yıl Mecbur olacak depozito Yönetim sistemi’ni A’dan Z’ye sizin için araştırdık.
DEPOZİTO İDARE SİSTEMİ (DYS) NEDİR?
Depozito Yönetim Sistemi (DYS) özetle, çevreyi kirletme mümkünlüğü bulunan malların, ambalajların fiyatı üzerine ek bir bedel konularak, bu eserlerin etrafa denetimsiz ve gelişi hoş atılmasının ya da bırakılmasının yerine tüketicilerin de iştirakiyle denetimli, sistemli bir halde toplanmasını sağlamak ve birinci baştaki ödenen bedelin tüketiciye iade edilmesi aslına dayanıyor. Sistem, merkezi bir Bina üzerinden yani Türkiye Etraf Ajansı tarafından yönetilecek.
HANGİ AMBALAJLAR İÇİN GEÇERLİ OLACAK?
Her ülkede, içeceklerin çeşidine, içerdiği hususlara ve Özellikle de ambalajlarının biçimlerine nazaran hangilerinin sisteme iç olacağının belirlenmesi depozito sistemlerinin birinci adımı. Ekseriyetle 0,1 litre ile 3 litre ortasındaki plastik, metal ve cam Biricik kullanımlık ambalajda olan su, maden suları, meyve suları, gazlı içecekler, atlet içecekleri üzere geniş bir yelpazeden Meşrubat eserleri ile sistem başlatılıyor. Ambalaj materyallerinin çeşidine ve eserlerin özelliklerine nazaran süt eserleri, soslar, alkollü içecekler üzere birtakım kategoriler ekseriyetle birinci fazda kapsam dışında bırakılıyor fakat ilerleyen kademelerde bu eserler sisteme iç ediliyor.
Türkiye’de de birinci başta insani tüketim emelli içeceklerin piyasaya sürülmesinde kullanılan cam, polietilen tereftalat (PET) cinsinde plastik ve alüminyum tipinde metal gereçten yapılmış olan Biricik kullanımlık satış ambalajlarının öncelikli olarak kapsama alınacak.
AMBALAJIN DEPOZİTO SİSTEMİNE DAHİL OLDUĞU NASIL ANLAŞILACAK?
Tüketiciler, hangi içeceklerinin depozitoya tabi olduğunu kolaylıkla ayrıştırabilsin diye, sisteme iç içeceklerin etiket yahut ambalajlarına, depozito programına iç olduklarını gösteren bir Türkiye Depozito Yönetim Sistemi sembolü ekleniyor. Depozito taşıyan içeceklerin etiketlerindeki yahut kutularındaki depozito sembolleri Özel ve kopyalanması Sıkıntı bir mürekkeple basılacak. Bu durumu, ülkemizde akaryakıtta kullanılan Özel formüllü ‘marker’a benzetebiliriz. özel güvenlikli mürekkep kullanılarak basılan ‘Depozito Sembolü’nü taşıyan etiketler Mecbur olacak.
DEPOZİTO SEMBOLLÜ ETİKETLER NE Vakit PİYASADA OLACAK?
Türkiye Etraf Ajansı, Depozito Yönetim Sistemi Uygulamalarına Ait Tarz ve Temelleri güncelleyerek yayınladı. Buna nazaran, ambalajlı Meşrubat üreticisi işletmeler tarafından bu Yıl başından itibaren DBYS üzerinden tescil sürecini başlattılar. Tescil edilmiş ambalajlı eserlerini de 1 Ağustos 2023 tarihinden itibaren piyasaya sürülmeye başlanması Mecbur olacak.
SAHTE ETİKETLİ ESERLER PİYASAYA SÜRÜLEREK TÜKETİCİ ziyan GÖREBİLİR Mİ?
Depozito Yönetim Sistemi (DYS) Logosu’nun ambalajlar üzerine uygulamasında kullanılan Emniyet mürekkebinin sahtesinin üretilmesi Laf konusu değil. Emniyet mürekkebi sahip olduğu ayrıştırıcı özellikler sayesinde Özel aygıtlarla Denetim edildiğinde, Meşrubat ambalajının üstündeki DYS logosunun Depozito Sistemi Özel mürekkebi taşıyıp taşımadığı anlaşılabiliyor. Mürekkep projeye Özel tasarlandığı için piyasadan direkt yahut dolaylı prosedürler ile temin edilmesi Mümkün değil. Yalnızca yetki dokümanına sahip ambalaj ve etiket üreticileri bu mürekkebi kullanma hakkına sahip.
Mürekkep tasarımı, üretim etapları ve mürekkebin dağıtılması ile kullanılması, kısaca bütün tedarik zincirinde Fazla az sayıda Kurum yetkili. Üstelik mürekkebin şişe ve kutulara nasıl uygulanması gerektiği de Yine bir ‘know-how’. Bu Özel sistemler ve kısıtlı erişim sayesinde Güvenlikli Mürekkep elde ediliyor. Logo üzerinde kullanılan Güvenlikli Mürekkep birebir vakitte Aksine mühendislik yollarıyla da tekrar üretilemez özellikte.
DEPOZİTO Mecbur MU OLACAK?
Evet, depozito Yönetim sistemi Mecbur olacak. Piyasaya sürenler dediğimiz bu ambalajlı eserleri tüketicilere sunan firmalar, ambalajların ve üzerinde yer alacak işaretlemelerin Türkiye Etraf Ajansı tarafından geliştirilen standartları Müsait olmak zorunda. Mecbur Depozito Yönetim Sistemi, kanunen 1.1.2024 tarihinden itibaren devreye girecek.
NE KADARLIK BİR AMBALAJ GERİ DÖNÜŞECEK?
Türkiye’de yaklaşık yılda 50 milyar adet ambalajın piyasaya sürüldüğü kestirim ediliyor. DYS ile gaye yıllık 20-25 milyar adet ambalajın tekrar olmamış hususa dönüşüp kullanılması. Gaye, piyasaya sürülen yıllık ortalama 40-50 milyar Meşrubat ambalajının yüzde 50’sini Geri toplayabilmek. Şu anda her 10 cam şişeden biri, her 10 pet şişeden 3’ü ve 10 alüminyum Meşrubat kutusundan lakin 5’i Geri dönüşebiliyor. Gerisi de maalesef gelişi hoş tabiata atılıyor.
SİSTEM NASIL İŞLEYECEK?
Türkiye Etraf Ajansı tarafından yönetilecek sistem, Biricik kullanımlık ambalajlı eserleri piyasaya sürecek firmalar, perakende bölümü oyuncuları ve tüketiciler üzere çoklu bir yapıdan ve Türlü süreçlerden oluşuyor. Süreç, depozitolu ambalajın Ajans tarafından belirlenen kriterlere Müsait üretilerek piyasaya arz edilmesi ile başlayıp boş ambalajın toplanarak Geri dönüşüm tesislerine gönderilmesi ile biten bir döngüde işleyecek.
Sistem şöyle işleyecek:
- Özetle anlatmak gerekirse ambalajlı içeceği piyasa süren firmalar, birinci Evvel Türkiye Etraf Ajansı’na kayıt olacaklar. Bu firmalar, Türkiye Etraf Ajansı’nın belirleyeceği işareti, Özel mürekkep ve basım tekniğiyle ambalaj üzerindeki etiketlere uygulayacaklar.
- Firma, piyasa sürdüğü her eserin depozito bedelini Türkiye Etraf Ajansı’na ödeyecek. Firma sisteme aktarmış olduğu bu depozito bedelini market, bakkal üzere satış noktalarından Eser satışı sırasında Tahsil edecek.
- Market, bakkal üzere satış noktaları da depozito fiyatını ödeyerek aldıkları ambalajlı eserleri, tüketicilerden depozito fiyatını ayrıyeten alarak ve satış dokümanında göstererek satacak.
- Depozito Yönetim Sistemi’nin sağlıklı işlemesi için en Değerli etap olan tüketicilerin sisteme katıldığı kısım olacak. Tüketiciler, depozito fiyatını ödeyerek aldığı Biricik kullanımlık ambalajlı eserleri tükettikten sonra, boş ambalajları iade ettiklerinde depozito bedelini Geri alabilecekler.
- Sürecin bundan sonraki kısmı Olağan ki biraz daha teknik ve tüketicilerden Müstakil işleyecek. ancak asıl iktisada katkı burada başlıyor.
- Tüketicilerden gelen boş ambalajların teslim alındığı ve depozito bedellerinin iade edildiği noktalarda Depozito İade Makine’leri olacak. Makineler, ambalajları ayrıştırarak alacak. Depozitolu boş ambalajlar, Ajansın yetkilendirmesiyle boş ambalaj taşıyıcıları tarafından depo/aktarma merkezlerine, doğrulama tesislerine ve nihayet olarak da Geri dönüşüm tesislerine teslim edilecek. Sistem dahilinde Geri dönüşümü sağlanan materyallerin tipi ve ölçüsüne nazaran belirlenen hurda geliri ise sisteme gelir olarak aktarılacak.
TÜKETİCİLER ÖDEDİKLERİ DEPOZİTO FİYATINI NASIL GERİ ALACAKLAR?
DEPOZİTO FİYATI MUHAKKAK Mİ?
Hayır, aşikâr değil. Türkiye Etraf Ajansı fiyatla ilgili düzenlemeyi yapacak ve kamuoyuna açıklayacak.
DEPOZİTO FİYATININ ENFLASYONA TESİRİ OLACAK MI?
Depozito bedelinin eserin fiyatını artırıcı tesiri yok. Bu yüzden enflasyona negatif ya da müspet rastgele bir tesiri olmayacak.
SİSTEMİN GETİRİLERİ, İKTİSADA SAĞLADIĞI fayda NELER OLACAK?
CARİ AÇIĞA NE KADARLIK KATKI YAPACAK?
DYS’nin iktisada birçok istikametten katkı sağlayacak. Bunların başında da cari Aleni geliyor. Piyasaya sürülen Meşrubat ambalajlarının hammaddesi için yılda 150-200 milyon dolara yakın İthalat yapılıyor. DYS ile bu ithalatın önüne geçileceği üzere ayrıyeten gereç ve güç ithalatı da göz önüne alındığında cari açığa katkısı daha da Çok olacak.
SİSTEMİN DEZAVANTAJI Mevcut MIDIR?
DYS’nin dezavantajı Laf konusu bile olamaz. Tersine yararları saymakla bitmiyor. Kaynakların ülkemiz içinde kıymetlendirilmesi ile hem ekonomik hem de çevresel taraftan avantajları nedeniyle ülkenin ziyanına değil, Kıymetli ölçüde faydasına bir sistemdir.
SİSTEMDE SAHTECİLİĞİN ÖNÜNE NASIL GEÇİLECEK?
Sistemin işleyişinde en Değerli ve kritik nokta Biricik kullanımlık Meşrubat ambalajlarının etiketlerinde yer alacak işaret/barkod olacak. Bu işaretin basımında Özel ve yüksek güvenlikli mürekkep kullanılacak. Böylelikle sahtecilik ve kayıt dışılığın da önüne geçilecek.
Depozito Yönetim sisteminin sürdürülebilirliğinin sağlanması ile sistemin kontrol sisteminin aktifliği ve izlenebilirliğinin sağlanması açılarından bilişim altyapısı da epeyce Kıymetli bir mevzu. Bu bilişim altyapısı ile gereç, data ve Nakit akışı kapalı bir sistem döngüsü içerisinde Biricik bir platform üzerinden yönetilebilir olacak.
DÜNYADA BUNU BAŞARILI BİR FORMDA UYGULAYAN ÜLKELER Mevcut MI?
Çevre şuurunun yükseldiği dünyamızda Yekün 350 milyon nüfusa ulaşan 20’den Çok ülkede Ulusal yönetmeliklerle belirlenmiş resmi depozito sistemleri işlemekte. Yeni ülkeler de emsal sistemleri hayata geçirmek üzere hazırlıklarını sürdürüyorlar. 2026 yılında 70 başka ülke yahut eyalette yaklaşık 750 milyon nüfusu kapsayacak biçimde depozito sistemlerinin kapsamının süratle genişlemesi, yayılması bekleniyor. Avurupa Birliği’nde 2027’ye kadar bütün ülkelerin depozito iade sistemine geçmesi hedefleniyor. Almanya başta olmak üzere Finlandiya, Norveç, Hollanda, Danimarka üzere ülkeler sistemi hayata geçirdi. Amerika Birleşik Devletleri’nde birtakım eyaletlerde, Kanada’nın birtakım bölgelerinde ve Avustralya’da sistem işliyor.
Dünyada bu sistemi en başarılı uygulayan ülkelerin başında Almanya geliyor ve 2003 yılından bu yana depozito iade sistemini kullanıyor. Almanya’da hem nüfus olarak hem de üretmiş olduğu içecekli ambalaj olarak Türkiye’deki sayılara Fazla yakın. Almanya’da Yekün iade oranı yüzde 98.4 üzere yüksek bir seviyede. Kutu iadeleri yüzde 99, pet şişe iadeleri yüzde 98.
Yorum Yok