Dünya üzerinde şu Lahza konuşulan 7 binin üzerindeki lisandan yaklaşık 3 bini, 21. yüzyılın sonuna kadar yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunuyor.
“Uluslararası Anadil Günü”, Bangladeş’in teşebbüsüyle 1999’da UNESCO genel Konferansı’nda onaylandı ve 2000 yılından bu yana her Yıl 21 Şubat günü kutlanıyor.
UNESCO bilgilerine nazaran, şu anda dünya üzerinde 7 binin üzerinde lisan konuşulurken, bunların 6 bin 700’ünü Lokal halkların lisanları oluşturuyor ve bunlar “dünya üzerinde en Fazla tehdit altında olan” lisanları oluşturuyor.
DİLLER TEHLİKE ALTINDA
2019’da kutlanan BM Memleketler arası Yerli Lisanlar Yılı kapsamında kabul edilen karar tasarısı uyarınca UNESCO, devletlere yerli lisanların korunması için fon ve düzenekler kurma çağırısında bulunuyor.
UNESCO’ya nazaran, yerli popülasyon, ülkenin nüfusunun Ufak bir kısmını oluştursa bile bu toplumlar, kültürel ve dilsel çeşitliliğin en Aka kısmı. Lisanların yok olması ise Geri dönülemez bir biçimde kozmopolitliğin ve insanlığın ortak mirasının yok olması manasına gelebilir.
BM’ye nazaran, lisan çeşitliliğinin yok olması, biyolojik hayattan kültürel hayata kadar birçok şeyi etkiliyor.
UNESCO DÜNYA TEHLİKE ALTINDAKİ LİSANLAR ATLASI
UNESCO Dünya Tehlike Altındaki Lisanlar Atlası’na nazaran, 1950’den bu yana hiç kimse tarafından konuşulmayan lisanlar, “yok olmuş” lisanlar olarak kabul ediliyor.
En geç konuşanların dede/nene olmuş bireyler ya da daha İhtiyar şahıslar olan ve Fazla da sık konuşulmayan lisanlar, “kritik derecede tehlike” altında olarak nitelendiriliyor. Tekrar bu ıslak gruplarınca konuşulan fakat istikbal jenerasyonlara aktarılmayan lisanlar, “şiddetli derecede tehdit altında” biçiminde nitelendiriliyor.
Çocuklar tarafından artık anne lisan olarak konuşulmayan lisanlar, “kesinlikle tehdit altında” olarak nitelendirilirken, çocuklarca konuşulan ancak her yerde konuşulmayan lisanlar de “savunmasız” kategorisine alınıyor.
Bir lisanın “güvenli” olarak nitelendirilmesi için bütün kuşaklarca ve lisan üzerinde rastgele bir kısıtlama olmadan konuşulması gerekiyor. Bu sınıflandırmaya nazaran, bugüne kadar konuşulan lisanların yüzde 4’ü “yok olmuş” olarak atfediliyor.
Bugün konuşulan lisanların yüzde 10’u “kritik derecede tehlike altında”, yüzde 9’u “şiddetli derecede tehlike altında”, yüzde 11’i “kesinlikle tehdit altında”, yüzde 10’u “savunmasız” olarak sınıflandırılıyor. UNESCO, bu lisanların bu yüzyılın sonuna kadar yok olabileceği telaşı taşıyor.
Yorum Yok