Tek haneli enflasyonun Önemli bir gaye ve bunun için iktisat modelimizi büyürken cari Aleni vermeyen biçime getirecek katma değerli dönüşümü yapmak gerektiğini belirten Ortan, “5 yıldan Evvel Biricik haneye inmez. Biricik haneye indirirsiniz lakin her şeyin başını, gözünü yararak indirirsiniz. İşsizlik yüzde 20’ye vurur, iktisatta bir sakinlik olur” diye konuştu. Enflasyonun 5 yıldan Evvel sağlıklı olarak Biricik haneye inmeyeceğini lisana getiren Ortan, “Çünkü o fırsatı biraz kaçırdık. Bunu enflasyon yüzde 19 iken konuşuyor olsaydık Öbür şeyler söylerdim. fakat yüzde 85’e çıkmış, artık 43’e inecek olan bir enflasyondaki başarımızla övünürken bunları konuşunca işler gitgide zorlaşıyor. Artık 40-50 bandındaki enflasyonun yapışkanlık tesiri oluştu” diye konuştu.
Hakan Ortan, “Uzun periyodik ayağı yere basan planlar yapmak gerekiyor. 5 Yıl sabredebilirsek… lakin sabredeceğimiz şeyin de hakikat olduğunu, Sonuç vereceğine daima birlikte cemiyet olarak inanırsak, o itimat bizde uyandırılırsa bu ülkenin 5 yıllık bir mühlet içerisinde aşamayacağı hiçbir sorun yok. Hepsini de aşabilir” dedi.
Türkiye İş Bankası genel Müdürü Hakan Ortan ile bankacılık dalındaki nihayet gelişmeleri konuştuk.
Para harcamayı bilmiyoruz
– Enflasyonu 1 yılda yenebilir miyiz nitekim? Ne yapmamız lazım?
Enflasyonu 1 yılda yenemeyiz. ancak enflasyonu 3 yılda yenebiliriz. Zira içerdeki katma değerli üretimi desteklemek için yatırım yapmak lazım. Yatırım yaptığınız Vakit aslında bu yatırımın kendi mühleti var. 1 yıl, 2 yıl… 1 yıl, 2 Yıl boyunca buradan Geri dönüş olmaz. Onlar yalnızca yatırım periyodudur. Sonra bunun Geri dönüşü de faz faz olur. Sonra üretimi artırdığınızda, üretimdeki katma pahası arttırdığınızda birtakım şeylerin düzelmeye başladığını görürsünüz.
Biz Nakit harcamayı bilmiyoruz. Parayı gerçek yerde harcarsak ve yanlışsız yerde harcadığımızın paranın Geri dönüşlerini iktisatta yararını görürsek, iktisatta düzelmeyecek hiçbir şey yok. Kafi ki parayı yanlış yerde harcamayalım, yanlış projelerde, vakitsiz projelerde harcamayalım. İsraf Fazla fazla. Verimliliği her kademede, yalnızca şirketlerin verimliliğine değil devletin verimliliği ve projelerin verimliliğine de uygulamak lazım. Bu noktada yapılan hoş şeyleri Fazla Çok sayabilirsiniz alt alta. lakin o yapılan hoş şeylerin hangisi hangi sırada yapıldığı, hangisi artık yapılmasa da olurdu, onun yerine ne yapılmalıydı Fazla Aka bir münakaşa ve uzlaşı gerektiren şeyler. Toplumsal uzlaşıyla yapılırsa, ortak akılla yapılırsa o Vakit daha hoş olur. Yoksa öteki türlü ‘ben aklımdaki şeyleri yaparım’, kendi bildiği kadar gidebilir ve bu sırada da birtakım projeler Gereksiz yere israf manasına gelebilir. Ülkemizin kaynakları o kadar sınırsız değil, tasarruflarımız o kadar bol değil. Kaynaklarımızı Fazla dikkatli, Fazla gerçek yerde kullanmamız gerekiyor. Yapamadığımız ya da Noksan yaptığımız şeyin bu olduğunu düşünüyorum.
Her şeyin başını, gözünü yararak indirirsiniz
– Bahsettiğiniz siyasetlerin hayata geçmesi durumunda Biricik haneli bir enflasyon mu öngörüyorsunuz?
Şöyle; biz tekrar bu işe başladığımız 10 ila 20 ortasında bir banttaki enflasyonu görürüz. Biricik haneli enflasyon Önemli bir gaye ve bunun için bizim iktisat modelimizi büyürken cari Aleni vermeyen biçime getirecek katma değerli dönüşümü yapmış olmamız lazım. 5 yıldan Evvel Biricik haneye inmez. Biricik haneye indirirsiniz fakat her şeyin başını, gözünü yararak indirirsiniz. İşsizlik yüzde 20’ye vurur, genç işsizlik yüzde 40’a vurur, iktisatta bir sakinlik olur, enflasyon iner. Ben bu türlü bir enflasyon inmesinden bahsetmiyorum.
Ülke kalkınırken ve sağlıklı olarak büyürken enflasyonun da inmesinden bahsediyorum. 5 yıldan Evvel sağlıklı olarak Biricik haneye inmez. Zira o fırsatı biraz kaçırdık. Bunu enflasyon yüzde 19 iken konuşuyor olsaydık Öbür şeyler söylerdim. lakin yüzde 85’e çıkmış, artık 43’e inecek olan bir enflasyondaki başarımızla övünürken bunları konuşunca işler gitgide zorlaşıyor. Bir de artık 40-50 bandındaki enflasyonun yapışkanlık tesiri oluştu. Ben en az 2, 3 Yıl 40-50 bandındaki enflasyonun devam etmesinden dert ediyorum daha çok. Zira hiçbir siyaset, hele de 1 sene sonra Öbür bir seçimi düşünen hiçbir iktidar enflasyonla o kadar kararlı çaba edemez. O yüzden seçim sonucu ne olursa olsun, kim hangi politikayı getirirse getirsin bu enflasyonla biraz yaşamak durumunda kalacağız.
Enflasyonla çaba etmenin toplumsal bedelleri var. O bedelleri siz lakin Fazla kuvvetli olduğunuz Vakit topluma anlatabilirsiniz. Hele bir de bu kadar yaralı ve bu kadar örselenmiş bir topluma artık hiç kimse anlatamaz. O yüzden mecburi enflasyonu biraz uzun vadeli çözmek gerekecek diye düşünüyorum.
Korktuğum halde oldu
– Kredilerde Özellikle Amel dünyasının Fazla Önemli tenkitleri var. Bankalar neredeyse büsbütün kredi vermeme üzerine siyaset geliştiriyor, Fazla yüksek nema oranları Laf konusu. Orada neler oluyor?
Ben aslında orada olup biteni bundan 6 ay Evvel söylemiştim. Kredi faizlerinin indirilmesi sırasında bunun daha Çok kredi verilmesi ya da krediye erişilmesi için mi yapılıyor konusundaki tereddüdümü Anlatım etmiştim. Bu, korktuğum formda oldu. İnmiş olan nema oranlarının piyasada artık bir karşılığı maalesef yok. siyaset faizi 8.5’e indi evet. siyaset faizi 8.5’un ne mevduatta artık bir karşılığı Mevcut ne kredide bir karşılığı var. Burada kredide karşılığı Mevcut denebilir. Zira bu siyaset faizine bir formda çıpalanmış bir kredi siyaseti izleniyor. Bunun 1.4 katı, 1.8 sert aralığında kredi vermezseniz bu durumda ceza ödemeniz gerekiyor. O yüzden kredilerde sınırlamalar var. ancak mevduatta sınırlama kalkınca, şu anda Türkiye’deki mevduat faizleri yüzde 30’lu düzeylere gelince, o kredideki sınırlama da o denli olduğu yerde kalıp 13.80 – 17.80 bandında fakat kredi verebilir durumda olduğunuzda sizin müşteriden 30 ile mevduatını alıp 13.80 ile kredi vermeniz gerekiyor. Bu yapılamadığı için, bankacılığın mevduat / kredi ortasındaki marjı, makası bozulduğu için bankalar kredileri azalttılar. Niçin azalttılar? Sizin 700 milyarlık bir kredi portföyünüz varsa ve bu mevzuda 70 milyarını siz bu biçimde verirseniz, 10 ay sonra külliyen ziyan eden bir banka pozisyonuna gelirsiniz. sene sonuna geldiğinizde bilançonuzda ziyan çıkar. O yüzden 70 milyar değil de bunu 7 milyara indirirseniz daha uzun müddet dayanırsınız.
Bankalar da artık topladığı mevduat ve verdiği krediden ziyan ettiği ölçüsü, kendi kredi büyüklüklerine nazaran azaltarak siyasetin düzelmesini ve olağanlaşmasını bekliyor.
Bankalar anne faaliyetlerden ziyan ediyor
– lakin bankalar da Daimi kâr ediyor?
Sürekli kâr etmiyor. Kârın nereden geldiğini, kârın kalemlerini ayrıştırmadan konuşursak ‘sürekli kâr ediyor’ diyebilirsiniz. lakin bankalar anne faaliyetlerinden, mevduat toplama ve krediden Dolayı ne kâr ediyor? Elinde bulundurduğu enflasyona endeksli kağıtlardan Dolayı ne kâr ediyor? Bunun yanında öbür borsanın hareketli olmasından, kurlarından bu halde oynak olmasından ne kâr ediyor diye ayrıştırdığınızda, bankaların anne bankacılık konusunda ziyan ettiğini görürsünüz.
KKM biterse kurun hangi düzeye geleceğini hiçbirimiz bilemeyiz
– Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) Devam etmeli mi?
KKM, şu andaki düşük nema iktisadının kuru patlatmaması için dört elle sarılmamız gereken Biricik eser. Kur Muhafazalı Mevduat bitirilemez. Kur Muhafazalı Mevduatı Şayet bitirirseniz kurun hangi düzeye geleceğini hiçbirimiz bilemeyiz. Kur Muhafazalı Mevduata dönen mevduat o kadar arttı ki bunun tıpkı anda dövize yönelmemesi lazım.
Bu eserde kalıp, bunun kademeli olarak bitirilmesi lazım. Kademeli olarak bitirilmeden Evvel de artı Türk lirasına olan itimadın sağlanması lazım ve yabancı Nakit konusundaki beklentinin kırılması lazım. Yabancı parada artış olmayacak. ‘Türk lirasındaki faizler benim için daha cazip’ fikri tasarruf sahibinde uyandırıldıktan sonra bu biter.
Yanlış matematik
– Bankalar KKM’den Nakit kazandı o denli mi?
Bankalar KKM’den Nakit kazanmadı. KKM’nin bankaların fon idaresine Önemli katkısı oldu. Bilhassa KKM’deki nema cap’i varken, kaldırılmamışken orada sizin 92 gün vadeyle siyaset faizinin 3.5 puan üzerinde müşteriden mevduat bulabiliyor olmanız ve kurdaki artışı Merkez Bankası’nın ya da hazinenin karşıladığı modelde, evet devlet bu hususta aslında alıcı dövize yönelmesin diye kendisi elini taşın altına koydu. Bundan da bankalar çıkarlı çıktı. Bankaların kârlarının bir kısmı de KKM’deki faizin bir kısmını Merkez Bankası’nın, hazinenin ödemesinden Dolayı oldu.
Dolayısıyla aslında bankaların şu yanlış matematik içerisinde hâlâ ziyana geçmemiş olmasının ardındaki en Değerli neden, bu Cin dayanaklar.
Her ay ceza ödüyoruz
– Elinizde Fazla İç borçlanma kağıdı Mevcut mı? Yüksek, düşük faizli?
Tabii ki… Yüksek faizli demeyeyim fakat bu periyodun Nakit siyasetinin gereği olarak en az 5 Yıl vadeli sabit Türk lirası faizli kâğıdı en Çok olan banka İş Bankası. Zira yabancı Nakit mevduatı bilançosundan kovamayan en Aka banka İş Bankası… Yabancı Nakit mevduat 131 milyar dolar ve şu andaki siyasetler yabancı Nakit mevduatı olan bankayı cezalandırıcı nitelikte. O denli olduğu için en Fazla komite ödeyen bankayız, en Fazla kağıdı tutan bankayız bu alanda. O nedenle müşterinin tercihine, yabancı Nakit mevduatı seçen müşterilerin tercihine saygılıyız. Yabancı paraysa yabancı para, Türk lirasıysa Türk lirası dedim ya onun karşılığı cezası neyse öderiz dedik. O cezayı da her ay ödüyoruz. Her ay Merkez Bankası’na 200 milyon lira bundan Dolayı komite ödüyoruz. Ne kadar kağıt almamız gerekiyorsa o kağıdı alıyoruz. Hasebiyle şu andaki müşterilerimizin bu tercihinin Banka olarak bize bir bedeli var.
Ekonomide inancın tesisi Fazla kıymetli
– Vatandaş, mümkün bir matematik hesabında 2001 senaryosunu olasılığıyla ilgili ne düşünmeli?
Bu olmasın diye, Türkiye’de bir kur krizi çıkmasın diye KKM eseri var. KKM eseri sahiden bu hususta Fazla Kıymetli bir işlev görüyor. Ben bu eseri savundum diye de Fazla tenkit aldım. fakat şöyle söyleyeyim; Şayet Türk lirası faizleri enflasyon yüzde 50 iken, yüzde 85 iken 8.5’ta duruyorsa Kur Muhafazalı Mevduat diye bir Eser olmadan bunu sağlayamazsınız. Bu siyasetin kesinlikle destekçisi olan bir eser. Şayet düşük nema siyasetinden yararlananlar varsa KKM sayesindedir. O nedenle KKM eserini ben bu siyasetin ayrılmaz bir bileşeni olduğunu düşünüyorum.
Hem ticaret sahibine, kredi kullanana hem bankalara Fazla Kıymetli katkı sağladı. lakin sistemde kur krizinin olmamasının teminatı olduğunu söyledim. O nedenle beklentilerin uygun yönetilmesi, iktisatta itimadın tesis edilmesi Fazla değerli. Bunu bozacak olan her şeyden kaçınmak gerekiyor.
Amerika Avrupa’daki örnekler burada olmaz
– Döviz cinsinden yüzde 9 ile borçlanan hazine var. Ben bankaların elindeki portföye baktığımda, tahminen çürük elmalar çıkamaz mı diye sormak istedim.
Çıkamaz. En yüksek portföyü olan benim. Ben o portföye bütün gerilim testlerini uyguladığımda olur da siyaset faizi 8.5’tan 38.5’a çıkarsa ne olur dediğimde, ben onun bilançom içinde yönetilebildiğini ve bana ziyan vermediğini gördüğüm için her bankanın da benim üzere olduğunu varsayıyorum. Bankalar, risk idaresi konusunda Türkiye’de Fazla ihtisaslaşmış. 2001’ten bu yana hatta 1994’ten bu vakte kriz deneyimi olan ve BDDK kurulduktan sonra Fazla sıkı denetlenen kurumlar olduğu için Amerika’daki, Avrupa’daki örneklerin hiçbirini Türkiye’ye uyarlayamazsınız. Bu bahiste müsterih olabilirsiniz.
Hiç kimse bile bile krize sebebiyet vermez
– Seçim sonrasında KKM’den Birden çıkış riski öngörüyor musunuz?
Öngörmüyoruz. Zira aklı başında iktisadın başına gelen her yönetici, kesinlikle onun bir çıkış stratejisini yapar. Kimi şeyleri koltuk öğretir diye bir şey vardır. O koltuğa gelmeden Evvel neyi ne kadar eleştiriyor olursanız olun, eleştirdiğiniz şeyleri düzeltme ve ‘hadi artık sen yap’ dendiğinde kesinlikle rasyoneli bulurlar. O yüzden söylenen şu anda rasyonel gelmese de Amel başa düştüğünde kesinlikle rasyonelliği bulacaklardır. Ben hiç kimsenin bile bile bu türlü bir krize sebebiyet vermeyeceğini düşünüyorum. Herkes de esasen ortak akılla devinim edeceğini, aktörleri dinleyeceğini, dinlediğini söylüyor. O yüzden o denli bir risk görmüyorum.
Hazirandan sonra sistem rahatlar
– Önümüzdeki günlerde kredi sıkışıklığından Fazla bahsediliyor. Merkez Bankası ya da BDDK şunu yapsalar aslında biraz ortalık açılır dediğiniz bir şey Mevcut mı?
Seçime Fazla az kaldığı için bundan sonraki devirde ben yeni bir değişikliğin bile kendi başına risk olduğunu düşünüyorum. O yüzden artık bu kanıksadığımız ya da alıştığımız şeyin olağanlaşması için herhalde en Müsait ay Haziran ayı olur. Haziran ayında olağanlaşır. Haziran ayından sonra sistem rahatlar. O yüzden iktisattaki bütün aktörler, hazirana kadar olan devri geçirebilecek güçteler. Hepsinin ekonomik gücü, esnekliği var. Bankalar da uzun periyotlu destekleyemiyor tahminen lakin şu andaki 30 gün, 45 gün üzere müddetlerde bir sorun olmuyor.
Yorum Yok