Kahramanmaraş’ta meydana gelen ve en az 11 ili etkileyen, şimdiye kadar 30 binden Çok can kaybına yol açan iki Aka zelzelenin akabinde arama-kurtarma çalışmaları için en kritik birinci 72 saatte bağlantı altyapısında Önemli arızalar meydana geldi.
Bölgede bulunan baz istasyonlarının neredeyse yüzde 30’unun birinci etapta büsbütün periyot dışı kalması, bölgedeki yaygın elektrik kesintileri ve fiber çizgilerinin kopması telefon ve internet irtibatlarında günlerce devam eden kesintilere yol açtı.
Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA) GSM operatörleri yetkilileri hakkında “haberleşmenin engellenmesi”, “bilinçli taksirle öldürme” ve “bilinçli taksirle yaralamadan” hata duyurusunda bulundu.
Bu Cin kriz anlarında hem afetzedelerin hem de bölgedeki diğer insanların bağlantısının sağlanmasının anayasal bir mecburilik olduğunu söyleyen MLSA, GSM şirketlerinin afet planlarının kapsamını ve uygulanıp uygulanmadığınının sorgulanmasını talep ediyor.
Depremin etkilediği bölgelerde en kritik saatlerde ve günlerde bağlantı neden sağlanamadı, GSM operatörlerinin afet planları kâfi miydi?
GSM OPERATÖRLERI NE DEDİ?
- Turkcell, Vodafone ve Türk Telekom operatörlerinin çatı derneği m-TOD sarsıntılardan sonra yaptığı bilgilendirmelerde şunları kaydetti:
- Bölgede fiyatsız konuşma ve internet tanımlaması yapıldı
- Yüksek trafik oluşumunu engellemek için telefonlar yalnızca acil aramalar için kullanılmalıydı
- Deprem bölgelerinde bulunan 8900 baz istasyonundan 2451 tanesi “aldıkları Önemli hasar sebebiyle devir dışı kaldı“
- Bölgeye 190 adet taşınabilir baz istasyonu sevk edildi
- Enerji çizgilerinde hasar oluştuğu için dağıtım şirketlerince elektrik verilemedi ve irtibat için Gerekli enerjiyi sağlayacak 3485 adet jeneratör bölgeye sevk edildi
- İletişim lakin seyyar güç kaynakları ve bu kaynakların çalışması için Gerekli olan güç tedariki sayesinde sürdürülebildiğinden, hizmet süreçlerinde birtakım aksaklıklar yaşanabilmekteydi
‘BİRDEN Çok ŞEBEKE OLSAYDI BU TÜRLÜ OLMAYACAKTI’
Afet ve Acil durum Müdahale Hizmetleri yönetmeliğine nazaran “Cep telefonu ve sabit telefon operatörleri kendilerine ulaşan talepleri yerine getirmek ve afet bölgesinde kâfi kapasitede taşınabilir ve yedek haberleşme sistemlerinin acilen kurulmasını sağlamakla sorumlu.“
Deprem ve diğer doğal afet vakitlerinde altyapıda hasar meydana gelmesi öngörülen bir durum lakin bu Cin kriz devirlerine hazırlıklı girerek, ortaya çıkacak irtibat gereksinimini karşılamak Mümkün değil mi?
Uzmanlara nazaran Muhtemel lakin Türkiye’de telekomünikasyon altyapısındaki monopolleşme ve bu altyapı üzerinden hizmet sağlayan yalnızca 3 GSM operatörü olması bunun önüne geçiyor.
Bilişim ve Telekomünikasyon Uzmanı Füsun Sarp Nebil, Türkiye’nin tamamında olduğu üzere zelzele bölgelerinde sırf Türk Telekom’un altyapı şebekesi olduğunu, apansızın Çok şebeke olması durumunda bağlantıdaki bu aksaklıkların yaşanmayacağını söylüyor:
“Türkiye’de altyapı yıllardır engelleniyor. 2005’teki özelleştirmeyle Türkiye’de altyapının imtiyazı 2026 yılına kadar Türk Telekom’a verildi. 2006 yılında ise altyapı lisansı diye bir yönetmelik Bilgi Teknolojileri Kurumu (BTK) tarafından yayımlandı ve bu çerçevede 14 Tane firma lisans aldı. Bu firmalar lisanslarını alırken 200-300 bin dolar üzere paralar ödediler. Bu paralara Karşın çalıştırılmadılar.
“Deprem bölgesinde bir Biricik Türk Telekom’un şebekesi var. Bu şebekenin üzerinde Cerrah firmaların baz istasyonları var. Firmalar binaların üzerine kurulan antenlerin binalarla Bir arada çöktüğünü, işçilerinin enkazın altında kaldığını ve bu yüzden servis veremediklerini söylüyorlar. Orada apansız Çok şebeke olmuş olsaydı bu türlü olmayacaktı.”
BBC Türkçe’ye konuşan fakat ismini vermek istemeyen, telekomünikasyon dalında kontrol ve teknik alanda tecrübesi olan bir diğer uzman ise Biricik altyapı sağlayıcısı olarak Türk Telekom’un bütün ülkeye yetişmesinin Muhtemel olmadığının, Özellikle zelzele bölgesindeki fiber eksikliğinden anlaşıldığını söylüyor:
“Örneğin Türk Telekom’un Hatay’dan çıkan 3 yahut 4 fiberi varsa bunlar Olağan ki Özellikle kriz anında kâfi olmadı, kesilenler var, sınırları kopan var. Düşünün beş Tane operatörün kendi alternatif şebeke altyapılarının kurulmasına müsaade verilseydi bu türlü bir Problem yaşanmazdı.”
YATIRIM EKSİĞİ
Uzmanlara nazaran diğer bir Sıkıntı da GSM şirketlerinden Mecbur olarak, kârlı görmeyecekleri yerlere altyapı yapılması için toplanan fonların ne formda kullanıldığı konusunda şeffaflık olmaması
Füsun Sarp Nebil’e nazaran telekom firmalarının burada yatırım eksiği var:
“Biz bugün Türkiye’de 1 liralık konuştuğumuzda 3 lira ödüyoruz. Bunun 2 lirası vergi. özel bağlantı vergisi ki bu evvelce zelzele vergisiydi ve hazine hissesi üzere. Yani telekom firmaları şu anda birer vergi tahsildarı olarak çalıştırılıyor. Bu yüzden yatırım yapacak paraları kalmıyor.”
Nebil’in, global taşınabilir irtibat ağlarını takip eden GSM Birliği’nin (GSMA) kapsama haritalarından yaptığı araştırmalara nazaran Türkiye’ye 2016’da gelmesine Karşın 4G ülkenin sırf yüzde 15’inde var. Ülkenin Aka bir kısmında ise hala 3G ve kimi yerlerde 2G bile kullanılıyor.
Nebil, “Türkiye’de Fazla Aka bir telekom kesimi potansiyeli var, Bölüm boşta ve hükümet BTK’yı kullanarak tıkaç oluşturuyor. Altyapı ve üst yapıda Fazla Çok şey Mevcut yapılacak” diyor.
AFET ACİL durum PLANLARI KÂFİ MİYDİ?
Uzmanların lisana getirdiği altyapısal problemleri göz önünde bulundurarak GSM operatörlerinin afet acil durum planlarını incelemek ve bunların ne ölçüde uygulanabildiğini ortaya çıkarmak kıymetli.
BBC Türkçe’nin bağlantı kurduğu m-TOD ve Turkcell bu hususta bilgi paylaşmak istemediğini belirtti.
Vodafone ve Türk Telekom ise haberin yayımlanma tarihine kadar Geri dönüş yapmadı.
BBC Türkçe’ye konuşan avukat ve MLSA Eş Yöneticisi Veysel Ok başlatılan tüzel süreç kapsamında şirketlerin acil durum planlarının soruşturulmasını talep ediyor.
10 Şubat’ta konuştuğumuz Ok, “GSM şirketlerinin çalışmaması, afet durumunda AFAD’ın bölgeye gitmemesiyle birebir aslında. Biz zelzelenin tesir ettiği alanın farkındayız. Aksaklıkların olma ihtimalini göz önünde bulunduruyoruz. lakin sarsıntının beşinci günündeyiz ve hala meseleler varsa bu zelzelenin büyüklüğünden öte afet durumlarında bu Cin şirketlerin planı olmadığını bize gösteriyor” diyor.
BBC Türkçe’nin görüştüğü uzmanlar GSM şirketlerinin afet planları kapsamında hasar gören çizgilerin ve yıkılan baz istasyonlarının nasıl yedekleneceği ve onarılacağı konusunda daha sıkı uygulamalarının olması gerektiğini, böylesine Aka şirketlerin Fazla sayıda uydu temaslı taşınabilir istasyonları bölgeye yönlendirmesi durumunda bu sıkıntıların yaşanmayacağını söylüyor.
Görüşlerini aktaran telekomünikasyon uzmanı, “Böyle Aka çaplı afetler için gerçek, makul ve kabul edilebilir afet kurtarma planları olması gerekiyordu. Bu planlar kağıt üzerinde olabilir fakat yalnızca kağıt üzerinde olmaları bir işe yaramıyor. Bunların tatbikatının düzgün formda yapılıyor olması gerekirdi. Bunun dışında operatörlerin Tekrar bu Cin durumlarda, felaketlerde kullanmak üzere Özellikle uydu temelli taşınabilir irtibat baz istasyonları taşıyan araçlar Fazla kritik. O araçların bir bacağı uydulara bakar, uydudan aldığı interneti oradaki GSM şebekesi ya da Wi-Fi üzerinden yürütebilir, bu en pratik, en ucuz ve en sürdürülebilir tahlildir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi bunu yaptı, 11 Tane uydu bacağı olan taşınabilir irtibat aracını bölgeye yolladı fakat 11 Tane kâfi değil, 1000, 2000 olması gerekiyordu. Operatörlerin, işlerinin büyüklüğü gereği bunlara sahip olması gerekirdi ancak bunu göremedik alanda.
“Şu anda İstanbul’da ve batı vilayetlerinde zelzele olsa bu Türkiye için Önemli ulusal Emniyet sorunu zira Tüm ekonomimiz çökecek, bankacılık sistemimiz, toplumsal ilişkilerimiz çökecek. İstanbul için ne durumda olduğumuzu bilmiyorum” diyor.
DRONECELL neden KULLANILMADI, STARLİNK neden KABUL EDİLMEDİ?
Çok sayıda şahıs Turkcell’in 2018’de uçan birinci baz istasyon olarak tanıttığı Dronecell’in neden zelzele bölgesinde kullanılmadığını soruyor.
10 Şubat’ta Cüneyt Özdemir’in bu taraftaki sorusunu yanıtlayan Turkcell CEO’su Murat Erkan, 100 bin kilometrelik alanda irtibat probleminin drone ile çözülemeyeceğini, “bu teknolojiyi bilen bir insanın bunu düşünmeyeceğini ve bu türlü bir beklentisi olmayacağını” söyledi.
Bugün baktığımızda Dronecell’i Turkcell’in web sayfasında bulmak Muhtemel değil.
Öte yandan zelzele sonrası SpaceX Uzay şirketinin kurucusu ve CEO’su, tıpkı vakitte Twitter’ın sahibi olan Elon Musk’ın Türkiye’ye yardım maksatlı Starlink uydusu gönderme teklifi, gereksinim olmadığı gerekçesiyle kabul edilmedi.
Hey @elonmusk a massive earthquake hit Turkey and neighboring countries. Severe communication shortages are happening. Any chance you can help with your starlink satellites? @SpaceX #deprem
— Mehmet Emin Adin, MD (@emin_adin) February 6, 2023
Starlink, Aka bir uydu ağı üzerinden internet hizmeti sağlıyor. Yüksek süratte internete erişemeyen, ücra bölgelerde yaşayan insanlara yönelik.
Bloomberg’in haberine nazaran, üst seviye bir yetkili Musk’ın teklifi için “Starlink önerisi için teşekkür ederiz. Türksat’ın kâfi uydu kapasitesi var” dedi.
Ancak uzmanların Türksat ile Starlink’in birbirinden Fazla farklı olduğunu ve Starlink kullanımı için şimdi Fazla kıymetli ve erişimimizin olmadığı ekipmanların Gerekli olduğunu aktarıyor.
BBC Türkçe’ye konuşan Füsun Sarp Nebil, “Türksat ile Starlink elmayla armut üzere. Starlink alçak yörünge kullanıyor, Türsat ise yüksek yörünge” diyor.
Uzmanlara nazaran GSM operatörlerinin afetler için “gerçek, makul ve kabul edilebilir afet kurtarma planları” Mevcut mıydı, ne ölçüde uygulandı sorularına yanıtları, Türkiye’nin afetlere hazırlıklı olması açısından Ehemmiyet taşımakta.
Yorum Yok