Uyku felci nedir, neden olur, nasıl tedavi edilir?

Getty Images

Luke Mintz | BBC Future

Uyku felci (karabasan), tablolara ve endişe öykülerine ilham veren bir olgu. Araştırmacılar insanların hayallerden neden devinim edemeyerek uyandıklarını ve kimi halüsinasyon görmeye devam ettiklerini anlamaya başlıyor.

Uyku felcini birinci olarak genç bir kızken yaşamıştım. Sabahın erken saatleriydi, okula gitmek için yataktan kalkmama daha birkaç saat vardı. Uyandım ve yatakta dönmeye çalıştım ancak devinim edemiyordum, Tüm bedenim nüzul olmuştu.

Beynim uyanık olsa da kaslarım hala uykudaydı. Döşek odam güya daralıyor, duvarlar üzerime geliyordu ve kendimi paniklemiş hissediyordum. Yaklaşık 15 saniye sonra nüzul hali geçti.

Sonra bunun uyku felci olduğunu öğrendim. gövde süreksiz olarak nüzul kalırken beynin bir kısmının uyanık kaldığı bu durum epey yaygın. O birinci korkutucu tecrübenin akabinde, iki-üç gecede bir olmaya başlamış ve her seferinde daha az korkutucu hale gelmişti.

Ama uyku felci hayatı Fazla daha Çok etkileyebilir ve kimileri bunu dehşetli halüsinasyonlarla yaşayabilir. Konuştuğum 24 yaşındaki bir hasta, 18 yaşındayken yaşadığı tecrübesi, “Uyandım ve devinim edemiyordum. Perdemin gerisinde saklanan Kötü görünümlü bir figür gördüm. Göğsümün üzerine atladı. Öbür bir boyuta girdiğimi sandım. En vahimi da çığlık atamıyordum” diyor ve ekliyor:

“O kadar canlı, o kadar gerçekti ki” diye

Getty Images Uyku felcinin birçok sanat yapıtına bahis olduğu düşünülüyor: John Henry Fusseli’nin karabasan tablosu da bunlardan biri

Eski ve yaygın bir olgu

Şeytan, hayalet, uzaylı, tehditkar davetsiz konuklar, hatta meyyit akrabaların halüsinasyonunun yanı Dizi kendi bedenlerinden kimi kesimlerin havada uçuştuğunu ya da vücutlarının bir kopyasının yanlarında yattığını görenler de var. Kimileri melek görüp dini bir tecrübe yaşadıklarına inanır. Araştırmacılar bu halüsinasyonların bir vakitler Avrupa’da cadılara olan inancı körüklemiş olabileceğini ve hatta kimi Çağdaş uzaylı kaçırma argümanlarının ardında olabileceğini düşünüyor.

Edebiyat tarihinde bu Cin olaylara ait Fazla sayıda renkli tasvir bulunuyor. Mary Shelley’nin Frankenstein’daki bir sahneyi yazarken bir uyku felci tablosundan esinlendiği anlaşılıyor. Harvard Üniversitesi’nde uyku araştırmacısı olan ve tedavi yollarına ait birinci klinik çalışmayı 2020’de tamamlayan Baland Jalal, uyku felci için “Eskiden göz arkası edilen bir olguydu ancak nihayet 10 yılda artan bir İlgi var” diyor.

Jalal, bugün bu durumu araştıran bir avuç uyku uzmanından biri. Uyku felcinin nedenleri ve tesirleri hakkında daha sağlam bir tablo sunmayı ve bu durumun insan beyninin gizemleri hakkında ne Anlatım ettiğini bulmayı umuyorlar.

Bugün Maryland St Mary’s College’da Konuk doçent olarak misyon yapan klinik psikolog Brian Sharpless 2011’de Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nde yaptığı kapsamlı çalışmayla uyku felcinin yaygınlığını ortaya koydu. Çalışma, yetişkinlerin yaklaşık yüzde 8’inin bu olguyu yaşadığını, bu oranın üniversite öğrencilerinde yüzde 28’e, psikiyatri hastalarında ise yüzde 32’ye kadar çıktığını gösteriyordu.

Getty Images

Uyku felcinin nedeni

Bu durumu yaşadıktan sonra kimileri doğaüstü ve hatta paranormal açıklamalara yönelse de Jalal, nedenin Fazla daha Yalın olduğunu söylüyor. Geceleri bedenimiz uykunun dört etabından geçer. nihayet evreye süratli göz hareketi uykusu ya da “REM” denir. Bu, Hayal gördüğümüz vakittir. REM sırasında beyin, muhtemelen hayallere nazaran devinim edip kendimize ziyan vermemizi önlemek için kasları nüzul eder.

Ancak kimi (bilim insanları hala nedeninden emin değil) beynin duyusal kısmı REM’den erken çıkıp kendinizi uyanık hissettirir. Beynin alt kısmı ise hala REM’dedir ve kaslarınızı nüzul etmek için nörotransmitterler göndermeye devam eder.

“Beynin duyusal kısmı faal hale gelir” diyor Jalal:

“Zihinsel ve algısal olarak uyanıyorsunuz fakat fizikî olarak hala felçsiniz.”

Ancak şanssız bir azınlık için bu durum daha Önemli meselelere yol açabiliyor. Sharpless’ın araştırması, uyku felci yaşayanların yüzde 15 ila yüzde 44’ünün “klinik olarak Değerli sıkıntı” yaşadığını ortaya koydu.

Sorunlar ekseriyetle durumun kendisinden çok uyku felcine nasıl reaksiyon verdiğimizden kaynaklanıyor.

Hastalar gün boyunca bir sonraki nöbetin ne Vakit geleceğiyle ilgili tasa yaşıyor.

Espie, bunun bir Cin panik atağa dönüşebileceğini söylüyor. En Önemli hadiselerde ise uyku felci narkolepsinin bir işareti olabilir.

Narkolepsi, beynin uyku ve uyanma sistemini düzenleyemediği ve kişinin uygunsuz vakitlerde uykuya dalmasına neden olan daha Önemli bir rahatsızlık.

Getty Images Kamu ortasında ‘al basması’ olarak da bilinen Kabus olgusuna ilim dünyasında uyku felci deniyor

Tedavi

Uyku felcinin tedavisinde en yaygın yaklaşım eğitimseldir: Hastalara bu durumun nasıl meydana geldiği basitçe anlatılır ve tehlikede olmadıkları konusunda teminat verilir.

Bazen bir Cin meditasyon terapisi kullanılır. Gaye, hastanın yatağa gitme konusundaki tasasını azaltmak ve uyku felci geldiğinde sakin kalmaları için onları eğitmektir.

Daha Önemli olaylarda, olağanda depresyon tedavisinde kullanılan lakin REM uykusunu bastırma üzere bir Yan tesiri olan seçici serotonin Geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) iç olmak üzere ilaçlar uygulanabilir.

En dramatik ve tesiri uzun süren uyku felci atakları canlı halüsinasyonlarla gelenlerdir. Bunlar dehşete yol açsa da ilim insanları birebir vakitte bize insan beyni hakkında Kıymetli bilgi sunduklarını düşünüyorlar.

Beyin kendi açıklamasını yaratıyor

Uyku felcine girdiğinizde, beyninizin motor korteksi bedene sinyaller göndermeye başlar ve devinim etmesini söyler. Fakat kaslar felçlidir ve bu yüzden beyin karşılığında rastgele bir Geri bildirim sinyali almaz. Jalal, “Bir uyumsuzluk vardır… kişilik parçalanmış, bozulmuştur” diyor.

Sonuç olarak, beyin “boşluğu doldurur” ve kasların neden devinim edemediğine dair kendi açıklamasını yaratır.

Bu yüzden pek Fazla halüsinasyonda bir Yaratık göğsünüze oturur ya da bedeninizi aşağı hakikat bastırır.

Bu da evrimci ilim insanları ortasında tanınan olan insan beyninin bir “hikaye anlatma makinesi” olduğu fikrini güçlendiriyor.

Dünyanın Aka bir kısmının rastlantısal olduğu gerçeğini kabul etmekte zorlanıyoruz ve bu yüzden beynimiz Alelade olana bir mana bulma uğraşıyla dramatik anlatılar tasarlıyor.

Londra Üniversitesi Goldsmiths’te anomalistik psikoloji araştırma ünitesinin lideri olan Christopher French, on yıldan Çok bir süreyi dünyanın dört bir yanında bu halüsinasyonları yaşamış beşerlerle konuşarak ve gördüklerini kaydederek geçirdi. French “Ortak temalar var, fakat birebir vakitte Aka ölçüde kendine haslık, değişkenlik de var” diyor.

Halüsinasyonlar kültürden Aka ölçüde etkileniyor üzeredir. Kanada’nın bir bölgesinde göğsünüzün üzerinde oturan bir “Yaşlı Cadı” iken, Meksikalılar göğüslerinde yatan bir “ölü adam”, Türkler gizemli ve hayaletimsi bir Yaratık olan “Karabasan”ı Tanım eder; İtalyanlar da ekseriyetle cadı halüsinasyonu görürler.

Bu durum, insanların kültür ve beklentilerden Aka ölçüde etkilenen toplumsal hayvanlar olduğu fikrini güçlendiriyor.

Kültürün yarattığı korku

Jalal, Danimarka ve Mısır’da emsal ıslak ve cinsiyet dağılımına sahip gönüllüler ortasında yaptığı çalışmalarda semptomları karşılaştırmış ve uyku felcinin ortaya çıkış biçiminde kültürel bir uçurum olduğunu görmüştür. Mısırlıların uyku felci geçirme mümkünlüğü Danimarkalılardan Fazla daha yüksekti (yüzde 25’e kıyasla yüzde 44) ve buna doğaüstü bir İzah getirme olasılıkları daha yüksekti.

Jalal’ın teorisine nazaran doğaüstü korkusu insanların uyku felcinden daha Çok korkmasına neden oluyor ve bu Telaş da zihinle vücut ortasındaki yakın kaynaşmanın bir göstergesi olarak bu olgunun gerçekleşme mümkünlüğünü artırıyor.

“Kaygı ve gerilim yaşadığınızda, uyku yapınız daha modüllü hale gelecektir, bu nedenle uyku felci geçirme olasılığınız daha yüksektir” diyor:

“Diyelim ki büyükanneniz size ‘Yaratık bu türlü görünüyor, geceleri geliyor ve size saldırıyor’ dedi. Ve bu endişe nedeniyle çok uyarılırsınız, beyninizin dehşet merkezleri çok tetikte olur. Ve bir de bakmışsınız ki REM uykusu sırasında ‘Bir şeyler Aksi gidiyor, devinim edemiyorum, Yaratık burada’ diye hissediyorsunuz.

“Öyle görünüyor ki kültür nitekim de bu çarpıcı etkiyi yaratabiliyor.”